What word are you interested in?
- A
- attention economics เศรษฐศาสตร์แห่งความสนใจ
วิธีการบริหารจัดการข้อมูลซึ่งมองความสนใจของมนุษย์เป็นสินค้าที่มีปริมาณจำกัดชนิดหนึ่ง และใช้ทฤษฎีทางเศรษฐศาสตร์ในการแก้ปัญหาในการจัดการข้อมูลข่าวสาร แนวคิดดังกล่าวเป็นผลจากโลกดิจิทัลซึ่งเข้ามามีอิทธิพลต่อชีวิตประจำวันมากขึ้น ข้อมูลข่าวสารพร้อมนำเสนอต่อผู้ใช้งานออนไลน์เป็นจำนวนมากในแต่ละวัน ธุรกิจต่าง ๆ จึงต้องพยายามดึงความสนใจผู้บริโภคให้ได้มากที่สุด ซึ่งอาจนำมาสู่ภาวะข้อมูลเกินพิกัด (information overload) ได้
Know more - active citizen พลเมืองที่ตื่นตัว
คุณลักษณะของพลเมืองที่สามารถควบคุมชีวิตประจำวันของตนเองในฐานะผู้ใช้บริการสาธารณะ ช่วยให้สามารถส่งอิทธิพลต่อการตัดสินใจ การรับฟังความเห็น และการจัดหาบริการสาธารณะต่าง ๆ โดยมีส่วนร่วมกับนโยบายท้องถิ่น มีปฏิสัมพันธ์กับสถาบันทางการเมือง และแสดงออกถึงความต้องการ ทั้งในพื้นที่ของการเมือง ที่ทำงาน ภาคประชาสังคม และพื้นที่ส่วนบุคคล
Know more - apologise การขอโทษ
การแสดงออกถึงความเสียใจต่อสิ่งซึ่งได้ทำผิดไป หรือซึ่งได้ก่อให้เกิดปัญหา หรือทำให้ใครขุ่นเคืองใจ โดยมากการขอโทษมักแสดงออกเป็นคำพูด แต่อาจใช้กิริยาท่าทางประกอบด้วยก็ได้ เช่น การยกมือไหว้ การร้องไห้ การมอบกระเช้าดอกไม้ เป็นต้น การขอโทษจะมีคุณค่าก็ต่อเมื่อทำจากความรู้สึกจริง ไม่ใช่เพียงการแสดงออกเพียงเพื่อตัดปัญหา หรือเพราะความจำเป็น หรือจากบุคคลภายนอกกดดันให้ต้องกระทำ
Know more - algorithm อัลกอริทึม ขั้นตอนวิธี
ขั้นตอนที่มีความแน่นอนทางคณิตศาสตร์ ใช้ในการแก้ปัญหาทางคณิตศาสตร์หรือประมวลผลทางคอมพิวเตอร์ กับข้อมูลที่มีจำนวนมากหรือความซับซ้อน ซึ่งจะช่วยให้ผู้พัฒนาโปรแกรมเห็นขั้นตอนการเขียนโปรแกรมง่ายขึ้น และสามารถตรวจสอบขั้นตอนต่าง ๆ ในการทำงานและความถูกต้องในแต่ละขั้นตอนได้ ใช้อย่างแพร่หลายในบรรดาผู้ให้บริการแพลตฟอร์มออนไลน์ต่าง ๆ เพื่อวิเคราะห์ผู้ใช้งานและการตลาด
Know more - authenticity ความจริงแท้ ความถูกต้อง
คุณสมบัติซึ่งมีความจริงหรือเป็นของแท้ ในโลกแห่งความเป็นจริงอาจพิสูจน์ความแท้ทางกายภาพ เช่น พิสูจน์ความถูกต้องของเอกสารด้วยลายมือชื่อ (ลายเซ็น) แต่ในโลกออนไลน์ซึ่งข้อมูลถูกทำซ้ำได้ง่าย การพิสูจน์ความจริงหรือความแท้อาจต้องกระทำโดยพิสูจน์ความถูกต้องทางอิเล็กทรอนิกส์ เช่น การลงลายมือชื่อทางอิเล็กทรอนิกส์ด้วยการเข้ารหัสผ่าน เพื่อให้เกิดความมั่นใจว่าเอกสารหรือความยินยอมนั้นมาจากตัวบุคคลจริง ไม่ใช่บุคคลที่สามหรือระบบคอมพิวเตอร์ทำขึ้น เป็นต้น
Know more - abuse การปฏิบัติในทางที่ผิด การใช้ในทางที่ผิด การเหยียดหยามปรามาส
การใช้หรือปฏิบัติต่อสิ่งใดอย่างไม่เหมาะสมหรือไม่เป็นธรรมเพื่อเอาผลประโยชน์ อาจเกิดในรูปแบบทางกายภาพหรือวาจา การทำให้บาดเจ็บ การทำร้าย ความรุนแรง การข่มขืน การปฏิบัติอย่างไม่เป็นธรรม อาชญากรรม หรือความก้าวร้าวรูปแบบต่าง ๆ การปฏิบัติในทางที่ผิดบางครั้งเกิดจากโครงสร้างทางสังคม
Know more - artifitial intelligence ปัญญาประดิษฐ์
ความฉลาด ปัญญาในการคิดที่สร้างให้กับสิ่งประดิษฐ์ เครื่องจักร โดยเฉพาะคอมพิวเตอร์ ในปัจุบัน วิทยาศาสตร์คอมพิวเตอร์มีการพัฒนาซอฟท์แวร์ที่ทำให้อุปกรณ์สามารถรับรู้สิ่งรอบตัวและเรียนรู้ที่จะใช้ปัญญาความคิดในการทำสิ่งต่าง ๆ เพื่อบรรลุเป้าหมายได้ อุปกรณ์นั้น ๆ อาจเรียกว่าปัญญาประดิษฐ์หรือ AI ได้
Know more
- B
- blockchain บล็อกเชน
เทคโนโลยีระบบการเก็บข้อมูลซึ่งไม่มีตัวกลาง แต่ข้อมูลที่ได้รับการปกป้องจะถูกแชร์และจัดเก็บเป็นสำเนาไว้ในเครื่องของทุกคนที่ใช้ฐานข้อมูลเดียวกันเสมือนห่วงโซ่
Know more - bot บอท
มาจากคำว่า robot หรือหุ่นยนต์ หมายถึงเครื่องจักร (โดยเฉพาะที่โปรแกรมโดยคอมพิวเตอร์) ซึ่งสามารถกระทำการที่มีความซับซ้อนได้โดยอัตโนมัติ หรือสามารถจำลองปฏิกิริยาและปฏิสัมพันธ์ของมนุษย์ได้ ในโลกออนไลน์ บอทมักหมายถึงซอฟท์แวร์ที่สามารถทำการโดยอัตโนมัติ เช่น แชทบอท (chatbot) จำลองบทสนทนาผ่านการส่งข้อความทางแชท อินเตอร์เน็ตบอท (internet bot) จำลองพฤติกรรมการท่องเว็บไซต์ของผู้ใช้งานในความเร็วที่มนุษย์ไม่สามารถทำได้ เพื่อประโยชน์ทางการวิเคราะห์พฤติกรรมลูกค้า โซเชียลบอท (social
Know more - blackmailing แบล็กเมล์ การขู่ว่าจะเปิดโปงความลับ
การเรียกร้องผลประโยชน์แลกกับการไม่เปิดเผยข้อมูลของบุคคลนั้น ซึ่งอาจเป็นเรื่องที่สร้างความอับอายหรือความเสียหายแก่บุคคลที่สามหรือแก่สาธารณะ
Know more - brotherhood ภราดรภาพ ความเป็นพี่น้อง
ความสัมพันธ์เชิงจริยธรรมระหว่างบุคคลหรือกลุ่มคน ซึ่งเกิดจากความตระหนักในผลประโยชน์ เป้าหมาย หรือมาตรฐานที่มีร่วมกัน ในชุมชนหรือสังคม เราซึ่งเป็นพลเมืองอาจเกิดความสัมพันธ์ที่มีลักษณะเป็นพี่น้องกับคนหรือกลุ่มคนอื่นได้หากมีจุดร่วม โดยเฉพาะในสังคมออนไลน์ ซึ่งรวมผู้คนจากทุกมุมโลกเข้ามาอยู่ในพื้นที่เดียวกัน
Know more
- C
- chatbot แชทบอท
ซอฟต์แวร์ที่หน้าเว็บที่ออกแบบให้จำลองบทสนทนาของมนุษย์ผ่านข้อความตัวอักษรหรือปฏิสัมพันธ์ทางเสียง ส่วนมากเป็นรูปแบบออนไลน์และใช้ระบบปัญญาประดิษฐ์ที่สร้างสรรค์เนื้อหา (generative AI) ในการคงบทสนทนาด้วยภาษาที่เป็นธรรมชาติ
Know more - ChatGPT แชทจีพีที
แชทบอทที่พัฒนาโดยบริษัท Open AI เปิดตัวเมื่อ 30 พฤศจิกายน 2022 ซึ่งสามารถทำให้ผู้ใช้งานมีบทสนทนาที่สามารถควบคุมความยาว รูปแบบ ลีลา รายละเอียด และระดับภาษาได้ นับเป็นแชทบอทที่ได้รับความนิยมมากที่สุดระบบหนึ่งในปัจจุบัน
Know more - clickbait คลิกเบต พาดหัวยั่วให้คลิก
ข้อความหรือปุ่มลิงก์ที่ดึงดูดความสนใจ ชวนให้ติดตามโดยการคลิกเพื่อเข้าไปอ่าน ดู หรือฟัง โดยมักมีลักษณะบิดเบือนหลอกล่อ เน้นเร้าอารมณ์ความรู้สึกให้สนใจ หรือชวนให้เข้าใจผิด มีจุดประสงค์เพื่อเพิ่มยอดการเข้าชมโดยไม่คำนึงถึงวิธีการและผลกระทบในระยะยาว เนื้อหาที่มีอยู่อาจไม่ตรง ไม่ครบถ้วน หรือเป็นข้อมูลปลอม
Know more - conflict resolution การแก้ไขความขัดแย้ง
วิธีการและกระบวนการที่เกี่ยวข้องกับการทำให้เกิดสันติ ยุติความขัดแย้งและการแก้แค้นเอาคืน โดยการสื่อสารข้อมูลเกี่ยวกับความขัดแย้ง แรงจูงใจ และแนวความคิดของคู่ขัดแย้ง และโดยการเจรจาระหว่างคู่ขัดแย้ง
Know more - cryptocurrency คริปโตเคอร์เรนซี สกุลเงินคริปโต สกุลเงินดิจิทัล
สกุลเงินดิจิทัลซึ่งออกแบบมาให้เป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนผ่านระบบคอมพิวเตอร์ที่ไม่ขึ้นกับหน่วยงานกลางใด เช่น รัฐบาลหรือธนาคาร ในการคงมูลค่าและรักษาสถานะ ตัวอย่างสกุลเงินดิจิทัล เช่น บิทคอยน์ (bitcoin) เป็นต้น
Know more - curating การคัดสรรจัดแสดง
การคัดเลือก จัดการ ดูแล และนำเสนอซึ่งวัตถุในชุดสะสม (collection) นิทรรศการ เนื้อหาออนไลน์ สินค้า หรือข้อมูล โดยส่วนใหญ่จัดเป็นทักษะอาชีพและความรู้ความเชี่ยวชาญเฉพาะด้าน ผู้มีหน้าที่จัดการหรือดูแลวัตถุสิ่งของหรือเนื้อหาในพิพิธภัณฑ์หรือนิทรรศการ เรียกว่า ภัณฑารักษ์ (curator)
Know more - cyberattack การโจมตีทางไซเบอร์
การละเมิดใด ๆ ต่อระบบข้อมูลคอมพิวเตอร์ เครือข่ายคอมพิวเตอร์ สาธารูปโภค อุปกรณ์คอมพิวเตอร์ส่วนบุคคล หรือสมาร์ตโฟน ผู้โจมตีจะพยายามเข้าถึงข้อมูล ระบบ หรือพื้นที่หวงห้ามในระบบโดยปราศจากความยินยอม โดยมักประสงค์ร้ายต่อเป้าหมาย การโจมตีทางไซเบอร์อาจเป็นส่วนหนึ่งของสงครามไซเบอร์ (cyber warfare) หรือการก่อการร้ายทางไซเบอร์ (cyberterrorism)
Know more - consent ความยินยอม
การอนุญาตให้บางสิ่งเกิดขึ้น หรือการตกลงที่จะทำบางอย่างโดยยินยอมพร้อมใจ มีการใช้ในหลายด้าน เช่น กฎหมาย การแพทย์ การวิจัย ความสัมพันธ์ทางเพศ เป็นต้น
Know more - community standards มาตรฐานชุมชน
มาตรฐานที่เกิดจากการทดสอบว่าของสิ่งใดสิ่งหนึ่งเป็นอันตราย หรือละเมิดต่อคนธรรมดา หรือต่อสังคมหรือไม่ เป็นศัพท์ทางกฎหมายที่ใช้แพร่หลายโดยเฉพาะในประเทศสหรัฐอเมริกา มาตรฐานชุมชนถูกนำมาใช้ประเมินพฤติกรรมที่มีความเสี่ยงต่อสังคมออนไลน์ เช่น มาตรฐานชุมชนบนเฟซบุ๊ก เป็นต้น
Know more - child abuse การปฏิบัติในทางที่ผิดต่อเด็ก การล่วงละเมิดเด็ก การทารุณกรรมเยาวชน
การปฏิบัติในทางที่ผิดต่อเยาวชน ไม่ว่าจะเป็นทางกาย ทางเพศ ทางอารมณ์ความรู้สึก หรือการปล่อยปละละเลยเด็ก โดยเฉพาะสำหรับพ่อแม่ผู้ปกครองหรือผู้มีหน้าที่ดูแล และหมายรวมถึงการทำหรือไม่ทำสิ่งหนึ่งสิ่งใดจนนำไปสู่อันตรายต่อเด็ก ทั้งที่บ้าน โรงเรียน ในองค์กร หรือชุมชนใด ๆ ซึ่งเด็กมีปฏิสัมพันธ์ด้วย
Know more - criticism การวิพากษ์วิจารณ์
การวิเคราะห์และตัดสินความดีความชั่วของคุณภาพผลงานบุคคล หรือการกระทำ หรืออาจหมายถึง การแสดงออกถึงความไม่เห็นด้วยต่อคนหรือสิ่งใดบนพื้นฐานของความผิดหรือความผิดพลาด การวิจารณ์อาจเกิดขึ้นเฉพาะหน้าโดยไม่ได้เตรียมการ (impromptu) หรืออาจเป็นการเขียนบรรยายอย่างเป็นระบบก็ได้ เมื่อการวิพากษ์วิจารณ์เป็นเชิงบวก (ติเพื่อก่อ) จะสามารถทำให้บุคคลเกิดความตระหนักถึงช่องว่างหรือข้อบกพร่องและเกิดการพัฒนาขึ้นได้
Know more - copyright infringement การละเมิดลิขสิทธิ์
การใช้ผลงานซึ่งได้รับความคุ้มครองตามกฎหมายลิขสิทธิ์โดยไม่ได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ การใช้ดังกล่าวรวมถึงการผลิตซ้ำ ส่ง แสดง เล่น หรือการนำลักษณะสำคัญของงานนั้นๆ ไปสร้างเป็นงานชิ้นใหม่ การละเมิดลิขสิทธิ์บางครั้งเรียกว่า piracy ซึ่งมีนัยยะของการปล้มสะดมแบบโจรสลัดก็ได้
Know more - cyber crime อาชญากรรมไซเบอร์
กิจกรรมที่ผิดกฎหมายต่าง ๆ ซึ่งกระทำโดยใช้อุปกรณ์ดิจิทัลและเน็ตเวิร์ค อาชญากรรมไซเบอร์ได้แก่การปลอมแปลง การขโมย การเข้าถึงข้อมูลโดยไม่ได้รับอนุญาต การส่งไวรัสเข้าในระบบคอมพิวเตอร์ การหลอกลวง หรือการสร้างความเสียหายเพื่อเอาประกันภัย ซึ่งกระทำโดยอาศัยช่องว่างหรือจุดอ่อนในระบบคอมพิวเตอร์และเน็ตเวิร์ค
Know more - cyber policing การตรวจตราทางไซเบอร์
การตรวจตราทางอินเตอร์เน็ตโดยหน่วยงานของรัฐซึ่งมีหน้าที่โดยตรงในการจัดการกับอาชญากรรมออนไลน์ (cybercrime) ในแต่ละประเทศจะมีการจัดตั้งหน่วยงานที่แตกต่างกันออกไป ในประเทศไทย ได้แก่ กองบัญชาการตำรวจสืบสวนสอบสวนอาชญากรรมทางเทคโนโลยี (บช.สอท.) หรือ ตำรวจไซเบอร์
Know more - creativity ความคิดสร้างสรรค์
ความสามารถในการใช้จินตนาการหรือความคิดริเริ่ม โดยเฉพาะในการผลิตงานที่มีความแปลกใหม่ สิ่งประดิษฐ์ หรืองานศิลปะ
Know more - character building การสร้างตัวตน
การสร้างคุณลักษณะทางจิตใจและศีลธรรมจรรยาของบุคคล รวมไปถึงคุณลักษณะอันพึงประสงค์อื่นๆ ในการอยู่ร่วมกันในสังคม โดยเฉพาะกับเยาวชน ปรัชญาการศึกษาหลายสำนักมองว่าการสร้างตัวตนคือเป้าหมายของการศึกษา
Know more - culture war สงครามวัฒนธรรม
ความขัดแย้งทางวัฒนธรรมระหว่างกลุ่มทางสังคมที่มีความแตกต่างกันซึ่งพยายามนำเสนออุดมการณ์หรือค่านิยมของกลุ่มตนเองด้วยวิธีการทางการเมืองต่อสังคม
Know more - crime อาชญากรรม
การกระทำที่ไม่ชอบด้วยกฎหมาย ซึ่งสามารถมีผลตามมาเป็นการลงโทษจากรัฐหรือผู้มีอำนาจได้ อาจหมายความถึงการกระทำที่เป็นอันตรายต่อบุคคล ชุมชน สังคม หรือรัฐด้วยก็ได้ ซึ่งการกระทำเช่นว่านั้นถูกห้ามและกำหนดบทลงโทษโดยกฎหมาย
Know more - critical thinking ความคิดเชิงวิพากษ์ การคิดอย่างมีวิจารณญาณ
การวิเคราะห์ข้อเท็จจริง หลักฐาน การสังเกต และข้อถกเถียงที่มีอยู่ เพื่อนำไปสู่การตัดสิน วิเคราะห์ ประเมินค่า ผ่านการใช้เหตุผล ความสงสัย ความปราศจากอคติ เป็นลักษณะนิสัยที่เกิดขึ้นจากการชี้นำสำรวจตนเอง การฝึกตน และการทบทวนตนเอง การคิดเชิงวิพากษ์เป็นทักษะสำคัญในทางวิชาการและมีการฝึกฝนในหลายศาสตร์ รวมถึงเป็นทักษะสำคัญของพลเมืองดิจิทัลที่จะใช้ในการรับข้อมูลข่าวสารอย่างมีวิจารณญาณ
Know more - cyber security ความปลอดภัยไซเบอร์
การจัดการเพื่อลดความเสี่ยงต่อการถูกโจมตีทางออนไลน์ รักษาความปลอดภัยของข้อมูลดิจิทัลจากการโจรกรรมทางออนไลน์ การรั่วไหล หรือการสูญเสียข้อมูลดิจิทัลจากเหตุอื่น ๆ ซึ่งอาจสร้างความเสียหายทั้งทางเศรษฐกิจและต่อชื่อเสียงของบุคคลและองค์กรได้
Know more - campaigning การรณรงค์
ปฏิบัติการหรือขบวนการเพื่อบรรลุเป้าหมายบางอย่าง มักถูกใช้อธิบายปฏิบัติการทางทหาร แต่ในบริบททางการเมืองหรือสาธารณะหมายถึงกิจกรรมเพื่อการประชาสัมพันธ์โน้มน้าวให้คนมีทัศนคติหรือกระทำบางอย่าง เช่น การรณรงค์หาเสียงเลือกตั้ง การรณรงค์ให้เคารพกฎจราจร เป็นต้น ในยุคดิจิทัล อินเตอร์เน็ตเข้ามามีบทบาทในการเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารและถูกใช้เป็นเครื่องมือในการรณรงค์ต่าง ๆ อย่างกว้างขวางเนื่องจากสามารถเข้าถึงคนได้จำนวนมากอย่างรวดเร็ว
Know more - controversy ภาวะที่ยังหาข้อสรุปไม่ได้
ประเด็นข้อถกเถียงหรือข้อโต้แย้งสาธารณะ มักเป็นเรื่องของความคิดเห็นหรือมุมมองที่ขัดกัน ซึ่งผู้คนจะแบ่งออกเป็นฝ่ายที่เห็นด้วยและไม่เห็นด้วยและไม่สามารถหาข้อยุติได้
Know more - cancel culture วัฒนธรรมคว่ำบาตร วัฒนธรรมการแบน วัฒนธรรมแคนเซิล
การเลิกสนับสนุนคน สินค้า หรือองค์กรที่มีพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมหรือมีความคิดเห็นที่ไม่เห็นด้วย มีลักษณะเป็นการขับออกจากสังคม (ostracism) โดยอาจเกิดขึ้นได้ทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและบนโลกออนไลน์ ผู้ที่ถูกคว่ำบาตร (ถูกแคนเซิล) อาจเสื่อมเสียชื่อเสียงหรือสูญเสียรายได้ วัฒนธรรมคว่ำบาตรถูกผู้สนับสนุนมองว่าเป็นวิธีการเรียกร้องโดยสันติวิธี แต่ผู้ที่คัดค้านก็มองว่าเป็นวิธีแบบเผด็จการที่ลงโทษบังคับให้คนที่เป็นเป้าหมายต้องยอมจำนน
Know more - cashless society สังคมไร้เงินสด
คือสังคมที่คนลดการใช้หรือไม่ใช้เงินสดในการซื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้าและบริการ แต่ทำธุรกรรมการเงินผ่านรูปแบบอื่น เช่น การจ่ายเงินผ่าน QR Code หรือผ่านกระเป๋าเงินอิเล็กทรอนิกส์ (e-wallet)
Know more - cyberscamming การหลอกลวงทางไซเบอร์
การล่อให้ผู้ใช้งานออนไลน์เปิดเผย หรือการล้วงเอาข้อมูลส่วนบุคคลหรือข้อมูลที่มีความอ่อนไหว ผู้หลอกลวงอาจทำโดยปลอมแปลงตัวตนหรือสร้างข่าวปลอมให้ผู้ใช้งานหลงเชื่อ รืออาจทำโดยติดตั้งมัลแวร์ (malware – ซอฟท์แวร์ซึ่งติดตั้งโดยไม่ได้รับความยินยอมจากเจ้าของอุปกรณ์) ซึ่งทำให้ผู้หลอกลวงสามารถติดตามหรือล่วงรู้ข้อมูลความเคลื่อนไหวของผู้ใช้งานออนไลน์ได้โดยไม่รู้ตัว พลเมืองดิจิทัลจึงควรมีวิจารณญาณในการใช้งานดิจิทัลและการมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่นทางออนไลน์อยู่เสมอเพื่อไม่ให้ตกเป็นเหยื่อของการล่อลวงไซเบอร์
Know more - cyberbullying การกลั่นแกล้งระรานบนโลกไซเบอร์
การบังคับ ขู่เข็ญ ข่มขู่คุกคาม ล้อเลียน ดูถูกเหยียดหยาม ล่วงละเมิด โดยใช้อุปกรณ์ดิจิทัล ในช่องทางออนไลน์หรือบนโลกอินเตอร์เน็ต โดยพบได้มากบนโซเชียลมีเดีย ผู้ใช้งานโลกออนไลน์หรือพลเมืองดิจิทัลมีโอกาสพบเจอกับการกลั่นแกล้งบนโลกออนไลน์ได้เสมอ จึงควรเรียนรู้รูปแบบการกลั่นแกล้งออนไลน์ต่าง ๆ และวิธีการรับมือเพื่อจะได้ไม่ตกเป็นเหยื่อ รวมถึงใช้งานโลกออนไลน์อย่างตระหนักถึงความรู้สึกของผู้อื่นอยู่เสมอเพื่อจะไม่เป็นผู้ที่กลั่นแกล้งผู้อื่นทางออนไลน์ทั้งโดยตั้งใจและไม่ตั้งใจ
Know more - citizen พลเมือง
สมาชิกภาพของคนต่อรัฐหรือชุมชนที่มีคุณลักษณะเสมือนรัฐ ความเป็นพลเมืองของรัฐมักถูกรับรองโดยกฎหมายว่าด้วยสัญชาติ อาจได้มาโดยการเกิดหรือการยอมรับเข้าเป็นพลเมืองโดยการโอนสัญชาติ พลเมืองโดยทั่วไปมีสถานภาพทางกฎหมายและได้รับการรับรองสิทธิเสรีภาพตามรัฐธรรมนูญ ตลอดจนมีหน้าที่ต่อรัฐและสังคมที่ตนเป็นส่วนหนึ่งตามที่กฎหมายหรือขนบธรรมเนียมประเพณีกำหนด ในโลกดิจิทัล คนอาจเข้าร่วมชุมชนออนไลน์และกลายเป็นพลเมืองดิจิทัลได้ผ่านการใช้งานอุปกรณ์ดิจิทัล ซึ่งโลกและชุมชนออนไลน์ก็จะมีวิถีปฏิบัติและกฎเกณฑ์ในการอยู่ร่วมกันเสมือนสังคมในโลกแห่งความเป็นจริงได้ อย่างไรก็ตาม การเป็นพลเมืองดิจิทัลย่อมได้รับการคุ้มครองและบังคับโดยกฎหมายของรัฐในโลกแห่งความเป็นจริงเสมอ
Know more - consumer ผู้บริโภค
ผู้ที่สั่ง ซื้อ ใช้สินค้า ผลิตภัณฑ์ หรือบริการต่าง ๆ โดยในหลายกรณี รัฐมักเป็นตัวแทนของผู้บริโภคในการดำเนินการกับผู้ประกอบการ ผู้บริโภคได้รับการคุ้มครองตามสิทธิของผู้บริโภค เช่น สิทธิที่จะทราบข้อมูล สิทธิในการเลือก สิทธิที่จะได้รับความปลอดภัยในการบริโภค เป็นต้น ในการดำเนินชีวิตบนโลกออนไลน์ พลเมืองดิจิทัลจะต้องพบเจอกับผลิตภัณฑ์และโฆษณารูปแบบต่าง ๆ มากมาย การเรียนรู้สิทธิผู้บริโภค และการบริโภคอย่างมีจิตสำนึกต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม
Know more - communication การสื่อสาร
การรับ ส่ง แลกเปลี่ยนข้อมูลและข่าวสาร ซึ่งสามารถทำได้หลายวิธี โดยใช้สื่อกลางที่มีความหลากหลาย ในยุคปัจจุบัน การสื่อสารสามารถกระทำได้เป็นวงกว้างและรวดเร็วผ่านช่องทางออนไลน์ การสื่อสารจึงมีผลกระทบได้สูงทั้งทางบวกและทางลบ พลเมืองดิจิทัลควรเรียนรู้วิธีการสื่อสารที่ดีและมีประสิทธิภาพ ซึ่งจะช่วยให้สังคมทั้งในโลกความเป็นจริงและสังคมออนไลน์น่าอยู่มากขึ้น
Know more - cloud คลาวด์
คลาวด์ cloud computing คือเครื่องมือหรือบริการระบบเครือข่าย การเก็บข้อมูล การประมวลผล การใช้งานด้านซอฟต์แวร์ผ่านอินเตอร์เน็ต เป็นเทคโนโลยีที่พลเมืองดิจิทัลมีโอกาสใช้งานสูง
Know more
- D
- digital nomad ดิจิทัลโนแมด
บุคคลที่เดินทางท่องเที่ยวอย่างอิสระและทำงานทางไกลไปด้วยในเวลาเดียวกันโดยใช้เทคโนโลยีอินเตอร์เน็ต นับเป็นการใช้โลกออนไลน์ในการสร้างความสมดุลระหว่างการใช้ชีวิตและการทำงาน
Know more - digital wallet กระเป๋าเงินดิจิทัล ดิจิทัลวอลเล็ท
เครื่องมืออิเล็กทรอนิกส์ บริการออนไลน์ หรือโปรแกรมซอฟท์แวร์ซึ่งทำให้ฝ่ายหนึ่งสามารถทำธุรกรรมอิเล็กทรอนิกส์กับอีกฝ่ายหนึ่งโดยแลกเปลี่ยนเงินสกุลดิจิทัลกับสินค้าและบริการ อาจเป็นการจ่ายเงินทางออนไลน์ หรือจ่ายเงินด้วยอุปกรณ์ออนไลน์ในร้านค้าจริงก็ได้
Know more - data protection การป้องกันข้อมูล
การรักษาความปลอดภัยของข้อมูล มีจุดประสงค์เพื่อความปลอดภัยของข้อมูล (data security) โดยจำกัดการเข้าถึงของบุคคลที่ไม่มีส่วนเกี่ยวข้อง หรือป้องกันการนำข้อมูลไปใช้โดยบุคคลที่สาม องค์กรมักใช้เทคโนโลยีที่มีระบบป้องกันการเข้าถึงข้อมูลและระบบเครือข่ายขององค์กรให้ปลอดภัย
Know more - digital native ชาวดิจิทัลโดยกำเนิด
ผู้ที่เติบโตในยุคข้อมูลข่าวสาร หรือยุคดิจิทัล (digital age) โดยทั่วไปหมายถึงคนในเจนเนอเรชั่นมิลเลนเนียลหรือเจนเนอเรชั่นวาย (millenials, generation Y) เจนเนอเรชั่นแซด (generation Z) และเจนเนอเรชั่นอัลฟ่า (generation Alpha) เป็นนิยามกว้าง ๆ ที่ใช้ทำความเข้าใจผู้ที่เติบโตและมีพัฒนาการควบคู่ไปกับการเรียนรู้ข้อมูลดิจิทัลผ่านอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ เช่น คอมพิวเตอร์ โทรศัพท์มือถือ
Know more - digital migrant ผู้อพยพสู่โลกดิจิทัล
ผู้ที่เติบโตในยุคสื่อสิ่งพิมพ์และโทรทัศน์ หรือยุคก่อนการแพร่หลายของอินเตอร์เน็ต เป็นนิยามกว้าง ๆ ที่ใช้ทำความเข้าใจผู้ที่เรียนรู้การรับข้อมูลดิจิทัลผ่านอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ เช่น คอมพิวเตอร์ โทรศัพท์มือถือ และโซเชียลมีเดีย เมื่อเข้าสู่วัยผู้ใหญ่แล้ว
Know more - discrimination การเลือกปฏิบัติ
กระบวนการปฏิบัติที่ไม่ยุติธรรมหรือมีอคติต่อกลุ่มคนหรือชนชั้นที่มีความแตกต่างกัน โดยเฉพาะความแตกต่างทางชาติพันธุ์ เพศสภาพ อายุ ศาสนา หรือความพิการ ในหลายกรณีมีลักษณะเป็นการลิดรอนสิทธิของคนในกลุ่มหนึ่งและสร้างโอกาสหรืออภิสิทธิ์ให้แก่คนอีกกลุ่มหนึ่ง
Know more - digital marketing การตลาดดิจิทัล
การตลาด (การสร้างความพึงพอใจและรักษาฐานลูกค้า) โดยใช้อินเตอร์เน็ตและเนคโนโลยีดิจิทัลและสื่อดิจิทัล
Know more - dignity ศักดิ์ศรี
สภาวะหรือคุณค่าในตนซึ่งควรแก่การยกย่องให้เกียรติหรือเคารพ ความภาคภูมิใจในตนเอง การเคารพตนเอง
Know more - digital literacy ความรู้ดิจิทัล ทักษะความเข้าใจและใช้เทคโนโลยีดิจิทัล
ความสามารถของบุคคลในการค้นพบ ประเมิน และสื่อสารข้อมูลโดยการพิมพ์หรือช่องทางสื่อดิจิทัล เป็นการผสมกันของความสามารถทางเทคนิคและทางสมองในการใช้ข้อมูลและเทคโนโลยีการสื่อสารในการสร้างสรรค์ ประเมินค่า และการแชร์ข้อมูลข่าวสาร
Know more - digital footprint ดิจิทัลฟุตปริ้นท์ ร่อยรอยบนโลกออนไลน์
ชุดของกิจกรรม การกระทำ ผลงาน การสื่อสาร ที่มีความเฉพาะตัวและสามารถสืบสาวร่องรอยได้บนอินเตอร์เน็ตหรือบนอุปกรณ์ดิจิทัล มีทั้งที่เป็นแบบที่กระทำด้วยตัวเอง (active) และผู้อื่นกระทำ (passive) เช่น ประวัติการใช้งานเว็บไซต์ หรือข้อมูลที่เก็บในลักษณะคุกกี้ (cookies) เป็นต้น ดิจิทัลฟุตปริ้นท์อาจใช้ประโยชน์ในทางบวกหรือทางลบก็ได้ และมีความเชื่อมโยงกับความเป็นส่วนตัวของผู้ใช้งานออนไลน์
Know more - digital identity อัตลักษณ์ดิจิทัล
คือข้อมูลที่จัดเก็บในระบบคอมพิวเตอร์เกี่ยวกับตัวบุคคล องค์กร ซอฟต์แวร์ หรืออุปกรณ์ ซึ่งเป็นส่วนสำคัญในการยืนยันตัวตนเพื่อใช้งานอุปกรณ์หรือเข้าสู่โลกอินเตอร์เน็ต เช่น วันเดือนปีเกิด (date of birth) ชื่อผู้ใช้งาน (username) รหัสผ่าน (password) วันเดือนปีเกิด (date of birth) เลขประชาชน
Know more - digital citizenship พลเมืองดิจิทัล
ผู้ใช้งานอินเตอร์เน็ตเป็นประจำ ซึ่งนิยามบทบาทของตนเองในสังคมผ่านการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล มีแนวโน้มที่จะเสริมอำนาจพลเมืองผ่านแนวคิดที่เป็นประชาธิปไตย เช่น การรู้สิทธิของตนเองและผู้อื่นเมื่ออยู่บนโลกออนไลน์ เนื่องจากโลกออนไลน์มีลักษณะเป็นสังคมเสมือนจริงที่ทุกคนมีปฏิสัมพันธ์กันได้ทั้งทางบวกและทางลบ เป้าหมายของการเป็นพลเมืองดิจิทัลจึงได้แก่การใช้งานออนไลน์อย่างปลอดภัยรู้เท่าทัน รู้จักตนเอง มีความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น รู้สิทธิของตนเองและรู้วิธีจัดการเมื่อสิทธิเสรีภาพของเราถูกละเมิด รวมถึงใช้อุปกรณ์ดิจิทัลเป็นเครื่องมืออย่างมีประสิทธิภาพและอย่างมีสำนึกประชาธิปไตย
Know more - distance learning การศึกษาทางไกล
ลักษณะการเรียนรู้โดยผู้เรียนไม่ต้องอยู่ในโรงเรียน หรือโดยที่ผู้เรียนและผู้สอนอยู่คนละที่คนละเวลากัน การศึกษาทางไกลพึ่งพาเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้อง เช่น ไปรษณีย์ การถ่ายทอดโทรทัศน์ วิดิโอเทป อินเทอร์เน็ต (internet) การประชุมทางภาพ (video conference) และอื่น ๆ การศึกษาทางไกลกลายมาเป็นรูปแบบการการเรียนรู้หลักของหลายพื้นที่ในโลกช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดของไวรัส Covid-19 ระหว่างปี 2020-2021 และมีแนวโน้มที่จะมีบทบาทในชีวิตการเรียนรู้ของนักเรียนจำนวนมากขึ้นในอนาคต การศึกษาทางไกลยังมีบทบาทสูงในการจัดการเรียนรู้ตลอดชีวิต
Know more - diversity ความหลากหลาย
สภาวะที่มีหรือประกอบด้วยความแตกต่าง มักหมายถึงสังคมที่ประกอบด้วยผู้คนที่มีความแตกต่างทั้งทางสังคม เศรษฐกิจ ชาติพันธุ์ เพศสภาพ ฯลฯ ในสังคมออนไลน์ซึ่งรวมผู้คนจากทุกมุมโลกเข้าในพื้นที่เดียวกัน ความแตกต่างหลากหลายจึงเป็นเรื่องธรรมดาที่พลเมืองดิจิทัลต้องเผชิญและเรียนรู้ที่จะอยู่ร่วมกัน โดยยึดหลักความเสมอภาคและความอดทนอดกลั้น เพื่อให้สังคมออนไลน์เป็นสังคมที่น่าอยู่และโอบรับทุกคน ไม่กีดกันใครเอาไว้ข้างหลัง
Know more
- E
- e-sport อี-สปอร์ต
การแข่งขันวิดิโอเกมโดยผู้เล่นมืออาชีพ ส่วนใหญ่เป็นแบบหลายผู้เล่น (multiplayer) ทั้งแบบเดี่ยวและแบบทีม มีจุดเริ่มต้นมาจากวิดิโอเกมในช่วงทศวรรษที่ 2000 ก่อนที่จะพัฒนามาเป็นรูปแบบกีฬา มีการสนับสนุนโดยบริษัทผู้พัฒนาเกม และจัดการแข่งขันเป็นทัวร์นาเม้นท์
Know more - e-government รัฐบาลอิเล็กทรอนิกส์
การใช้เทคโนโลยีสื่อสารทางไกล เช่น คอมพิวเตอร์ อินเตอร์เน็ต ในการให้บริการสาธารณะแก่พลเมืองและบุคคลอื่น ๆ ในประเทศหรือเขตแดน ซึ่งช่วยเพิ่มโอกาสในการเข้าถึงรัฐบาลและบริการภาครัฐโดยตรงและสะดวกสบายแก่พลเมือง อาจแบ่งรูปแบบออกได้เป็นการสื่อสารระหว่างพลเมืองต่อรัฐ (citizen to government – C2G) ระหว่างรัฐบาลต่อหน่วยงานของรัฐอื่น (G2G) ระหว่างรัฐสู่พลเมือง (government to citizen
Know more - empathy ความเห็นอกเห็นใจ
ความสามารถในการเห็นมุมมองของผู้อื่น เข้าอกเข้าใจ รู้สึก และสามารถร่วมแบ่งปันและและตอบสนองต่อประสบการณ์ของผู้อื่นได้ ในชีวิตประจำวัน ความเห็นอกเห็นใจผู้อื่นอาจเกิดจากการเลี้ยงดูและประสบการณ์การมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่นทั้งทางวาจาและทางแสดงออก ส่วนในโลกออนไลน์ การสื่อสารโดยทั่วไปเป็นการสื่อสารด้วยภาษาเขียน จึงมีความแตกต่างไปจากชีวิตจริง อย่างไรก็ดี ภาษาเขียนก็สามารถสื่อสารอารมณ์ความรู้สึกของคน และผู้ใช้งานออนไลน์ก็สามารถเรียนรู้ความเห็นอกเห็นใจผู้อื่นบนโลกออนไลน์ได้เช่นกัน
Know more - e-commerce อีคอมเมิร์ซ การพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์
กิจกรรมการซื้อขายสินค้าและบริการที่ทำผ่านช่องทางออนไลน์หรืออินเตอร์เน็ต โดยอาศัยอุปกรณ์ดิจิทัล ซึ่งช่วยลดข้อจำกัดด้านเวลาและสถานที่ในการซื้อขาย และลดต้นทุนในการทำธุรกิจ ผู้ซื้อซื้อของออนไลน์ (online-shopping) บนตลาดออนไลน์ (online marketplace) โดยการซื้อขายอาจเป็นแบบธุรกิจต่อลูกค้า (business-to-customer – B2C) แบบธุรกิจต่อธุรกิจ (business-to-business – B2B) แบบลูกค้าต่อธุรกิจ (customer-to-business –
Know more - equality ความเสมอภาค
สภาวะที่บุคคลมีความเท่ากันด้านสถานภาพ สิทธิ และโอกาส ไม่ว่าบุคคลนั้น ๆ จะมีเพศ อายุ เชื้อชาติ ศาสนา ทัศนคติทางการเมือง และคุณสมบัติอื่น ๆ อย่างไร ในสังคมประชาธิปไตย ความเสมอภาคของบุคคลได้รับการรับรองโดยรัฐธรรมนูญ อย่างไรก็ตาม ในชุมชนออนไลน์ซึ่งคนมีปฏิสัมพันธ์กันข้ามเขตแดนและอำนาจอธิปไตยของรัฐ ความเสมอภาคก็เป็นหลักการพื้นฐานที่สำคัญในการอยู่ร่วมกันในชุมชนของพลเมืองดิจิทัลทุกคน
Know more - ethics จริยธรรม
จริยธรรม หลักการทางศีลธรรมที่กำหนดความคิดและพฤติกรรมในการทำสิ่งต่างๆ และเป็นหลักการที่กำหนดความควรไม่ควร จริยธรรมเป็นสิ่งที่ควรคำนึงถึงเสมอเมื่ออยู่ในสังคม ทั้งในชีวิตจริงและบนโลกออนไลน์
Know more
- F
- filtering การกรอง การกลั่นกรอง
กระบวนการผ่านอุปกรณ์เพื่อนำสิ่งที่ไม่ต้องการออก หรือการคัดแยกสิ่งที่ไม่ต้องการออกไป บนโลกดิจิทัล ข้อมูลข่าวสารต่าง ๆ มีอยู่และไหลเวียนเป็นจำนวนมาก มีทั้งข้อมูลที่จริงและไม่จริง เป็นประโยชน์และไม่เป็นประโยชน์ สำคัญและไม่สำคัญ เร่งด่วนและไม่เร่งด่วน พลเมืองดิจิทัลซึ่งรับข้อมูลข่าวสารทางออนไลน์จึงควรต้องใช้วิจารณญาณในการกรองข้อมูลข่าวสารเพื่อให้เกิดประโยชน์และไม่เกิดโทษต่อตนเอง โดยอาจใช้อุปกรณ์ตัวช่วยในการกรองด้วยก็ได้
Know more - freedom เสรีภาพ อิสรภาพ ความมีอิสระ
อำนาจและสิทธิที่จะคิด พูด และกระทำได้ตามความต้องการโดยไม่ถูกขัดขวางยับยั้ง เสรีภาพจึงเป็นรากฐานของความคิดสร้างสรรค์ พลเมืองในระบอบประชาธิปไตยได้รับการรับรองเสรีภาพโดยรัฐธรรมนูญ ในสังคมที่มีความแตกต่างหลากหลาย พลเมืองควรเรียนรู้ขอบเขตของเสรีภาพ ใช้เสรีภาพของตนอย่างใส่ใจความรู้สึกของผู้อื่น และรู้จักใช้ความอดทนอดกลั้นในการอยู่ร่วมกับเสรีภาพของคนอื่นที่เราอาจไม่ชอบ ในขณะเดียวกันก็ต้องเรียนรู้วิธีจัดการเมื่อเสรีภาพของเราถูกจำกัดโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย ทั้งจากโดยรัฐและจากบุคคลอื่น ทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและบนโลกออนไลน์
Know more - fraternity ภราดรภาพ ความเป็นพี่น้อง
ความสัมพันธ์เชิงจริยธรรมระหว่างบุคคลหรือกลุ่มคน ซึ่งเกิดจากความตระหนักในผลประโยชน์ เป้าหมาย หรือมาตรฐานที่มีร่วมกัน ในชุมชนหรือสังคม เราซึ่งเป็นพลเมืองอาจเกิดความสัมพันธ์ที่มีลักษณะเป็นพี่น้องกับคนหรือกลุ่มคนอื่นได้หากมีจุดร่วม โดยเฉพาะในสังคมออนไลน์ ซึ่งรวมผู้คนจากทุกมุมโลกเข้ามาอยู่ในพื้นที่เดียวกัน คำว่าภราดรภาพหรือ Freternité ในภาษาฝรั่งเศส ยังเป็นหนึ่งในคำขวัญประจำชาติฝรั่งเศสด้วย
Know more
- G
- generative AI เจนเนอเรทีฟเอไอ ปัญญาประดิษฐ์สรรค์สร้าง
ปัญญาประดิษฐ์ที่มีความสามารถสร้างข้อความ ภาพ ภาพเคลื่อนไหว หรือข้อมูลรูปแบบอื่นๆ โดยใช้สูตรที่กำหนดไว้โดยผู้ออกแบบ สามารถเรียนรู้และกำหนดโครงสร้างของข้อมูลที่ป้อนให้และสร้างข้อมูลชุดใหม่ๆ ที่คล้ายคลึงเชื่อมโยงกับชุดข้อมูลที่ป้อนให้
Know more - globalization โลกาภิวัตน์
กระบวนการมีปฏิสัมพันธ์และหลอมรวมระหว่างกลุ่มคน บริษัท และรัฐบาลทั่วโลก เป็นคำที่ใช้แพร่หลายในยุค 1990s ในการอธิบายลักษณะการเชื่อมโยงเข้าด้วยกันในระดับโลกอย่างไม่เคยมีมาก่อนด้วยเทคโนโลยีของยุคหลังสงครามเย็น ซึ่งส่งผลให้เกิดการเติบโตของเศรษฐกิจระหว่างประเทศ การแลกเปลี่ยนความคิด ความเชื่อ และวัฒนธรรมระหว่างกัน
Know more - global citizen พลเมืองโลก
รูปแบบของอัตลักษณ์ที่มีลักษณะอยู่เหนือเขตแดนทางภูมิศาสตร์หรือการเมือง ซึ่งความรับผิดชอบและสิทธิ์อันเนื่องมาจากอัตลักษณ์นั้นเกิดจากการเป็นสมาชิกของมนุษยชาติในระดับโลก การเป็นพลเมืองโลกไม่จำเป็นต้องเป็นการสละสัญชาติหรืออัตลักษณ์ที่ผูกพันอยู่กับท้องถิ่นในระดับอื่น ๆ แต่เป็นการลำดับความสำคัญของสถานะการเป็นพลเมืองโลกเหนือกว่าอัตลักษณ์อื่น การเป็นพลเมืองโลกเป็นแนวคิดที่เกิดตามมาจากโลกาภิวัตน์
Know more - generation X-Y-Z เจนเนอเรชัน X-Y-Z
เจนเนอเรชั่น คือกลุ่มคนที่เกิดและมีชีวิตอยู่ในช่วงเวลาเดียวกัน แบ่งแยกโดยช่วงเวลาของยุคสมัยประมาณ 20-30 ปี ซึ่งเป็นระยะเวลาที่คนเกิด เติบโตเป็นผู้ใหญ่ และมีลูก ในโลกตะวันตกหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 เป็นต้นมามักแบ่งคนออกเป็นเจนเนอเรชั่นกว้าง ๆ ได้แก่ เบบี้บูม (baby boomers – เกิดประมาณ 1946-1964) เจนเนอเรชั่นเอ็กซ์
Know more - greenwashing การฟอกเขียว
การสร้างภาพลักษณ์ขององค์กรว่ามีความรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อมและรักษ์โลก แต่อาจไม่ได้มีการลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมจริง
Know more
- H
- hate speech ประทุษวาจา ถ้อยคำที่สร้างความเกลียดชัง
การพูดในที่สาธารณะซึ่งแสดงออกถึงความเกลียดชัง สนับสนุนให้ใช้ความรุนแรงต่อบุคคลหรือกลุ่มคน โดยมีพื้นฐานมาจากเรื่องใดเรื่องหนึ่ง เช่น เชื้อชาติ ศาสนา เพศ รสนิยมทางเพศ เป็นต้น
Know more - hacker การเจาะระบบ การแฮ็ก
บุคคลซึ่งมีความรู้ในการรบกวนระบบคอมพิวเตอร์หรือสามารถเจาะระบบคอมพิวเตอร์และข้อมูลซึ่งโดยปกติแล้วไม่ได้ให้เข้าถึงได้ อาจทำโดยวิธีการทางกฎหมาย เช่น การใช้กฎหมายบังคับให้ต้องเข้าถึงข้อมูลที่เกี่ยวกับอาชญากรรม หรือทำการโจมตีไซเบอร์อย่างไม่ชอบด้วยกฎหมายก็ได้ ในบางความหมายเชิงบวก แฮ็กเกอร์อาจหมายถึงผู้มีทักษะที่สามารถบรรลุเป้าประสงค์โดยวิธีการที่ไม่เป็นไปตามมาตรฐาน
Know more - human rights สิทธิมนุษยชน
หลักการหรือบรรทัดฐานทางจริยธรรมสำหรับมาตรฐานพฤติกรรมมนุษย์ และได้รับการคุ้มครองในฐานะสิทธิพื้นฐานในกฎหมายขั้นพื้นฐาน กฎหมายระดับประเทศ และกฎหมายระหว่างประเทศ เป็นที่ยอมรับกันว่ามนุษย์ทุกคนเกิดมาพร้อมกับสิทธิ์นี้เพียงเพราะว่าคนนั้นเป็นมนุษย์เท่านั้น โดยไม่คำนึงถึงชาติพันธุ์ เพศ เชื้อชาติ ภาษา ศาสนา หรือสถานะอย่างอื่น สิทธิมนุษยชนรวมถึงสิทธิในการมีชีวิตและเสรีภาพ อิสระจากการถูกจับเป็นทาสและการทรมาน เสรีภาพในการแสดงความติดเห็น สิทธิในการทำงานและการศึกษา เป็นต้น
Know more - harrassement การข่มขู่คุกคาม
พฤติกรรมซึ่งโดยธรรมชาติแล้วเป็นการละเมิดบุคคล ได้แก่ การข่ม ดูหมิ่น ขู่ขวัญ ซึ่งในทางสังคมและศีลธรรมแล้วถือว่าไม่มีความสมเหตุสมผล และในทางกฎหมายถือว่าเป็นการสร้างความไม่สงบ ทำให้ขุ่นข้องหมองใจ และเป็นการคุกคามคนในสังคม และเป็นการทำให้ผู้อื่นเสื่อมซึ่งสิทธิ์และประโยชน์อันพึงได้พึงมี เมื่อพฤติกรรมเช่นว่านี้เกิดขึ้นซ้ำซากมักสามารถนิยามได้ว่าเป็นการกลั่นแกล้งระราน (bullying) และเป็นมากกว่าเพียงการดูหมิ่นธรรมดา
Know more
- I
- internet culture วัฒนธรรมอินเตอร์เน็ต
วัฒนธรรมซึ่งเกิดขึ้นจากการใช้เครือข่ายคอมพิวเตอร์เพื่อการสื่อสาร ความบันเทิง และธุรกิจ ก่อให้เกิดรูปแบบการสื่อสารทางเครือข่ายแบบใหม่ เช่น การสื่อสารทางเน็ตเวิร์ค (network communication) ชุมชนออนไลน์ (online community) เกมออนไลน์ (online multi-player gaming) โซเชียลมีเดีย เป็นต้น ก่อให้เกิดประเด็นเช่น อัตลักษณ์ (identity)
Know more - information overload ข้อมูลโอเวอร์โหลด, ข้อมูลเกินพิกัด
ความยากลำบากในการทำความเข้าใจประเด็นและตัดสินใจอย่างมีประสิทธิภาพเมื่อบุคคลได้รับข้อมูลมากเกินไปเกี่ยวกับประเด็นนั้น ๆ มักเกี่ยวข้องกับการรับข้อมูลต่าง ๆ ในชีวิตประจำวันที่มีปริมาณมากเกินไป ซึ่งมีงานวิจัยระบุว่าเมื่อข้อมูลที่ได้รับมีปริมาณมากถึงจุดหนึ่งจะส่งผลให้คุณภาพในการตัดสินใจของบุคคลลดลง
Know more - international ระหว่างประเทศ, นานาชาติ
การดำรงอยู่ เกิดขึ้น หรือส่งผ่านระหว่างรัฐ 2 รัฐหรือมากกว่า หรือซึ่งตกลง หรือซึ่งใช้ระหว่างประเทศ 2 ประเทศขึ้นไป
Know more - intelligence ปัญญา ความเฉลียวฉลาด การสืบราชการลับ
ความสามารถในการได้มาและใช้ความรู้หรือทักษะ ในบริบทของรัฐ ใช้กับการรวบรวมข้อมูลที่มีประโยชน์ในทางทหารและการเมือง ในโลกดิจิทัลเมื่อข้อมูลถูกจัดเก็บในรูปแบบไฟล์ การเจาะเข้าระบบเพื่อขโมย ทำซ้ำข้อมูล หรือทำลายสามารถกระทำได้โดยง่าย ข้อมูลที่ใช้ประโยชน์ในทางสาธารณะ เช่น ฐานข้อมูลทะเบียนราษฎร จึงต้องมีการจัดเกบอย่างปลอดภัยในทางไซเบอร์เพื่อป้องกันการสืบข่าวในทางลับต่อข้อมูลดิจิทัล
Know more - information sharing การแบ่งปันข้อมูลข่าวสาร
หรือ การแลกเปลี่ยนข้อมูลข่าวสาร (information sharing) หมายถึงการที่บุคคลหรือองค์กรส่งข้อมูลต่อกัน ซึ่งอาจทำด้วยวิธีอิเล็กทรอนิกส์หรือผ่านระบบเฉพาะ มีหลายรูปแบบ ได้แก่ หนึ่งต่อหนึ่ง (one-to-one) หนึ่งต่อหลาย (one-to-many) หลายต่อหลาย (many-to-many) หลายต่อหนึ่ง (many-to-one) ตัวอย่างเช่น อีเมล์ (email) บล็อก
Know more - intellectual property ทรัพย์สินทางปัญญา
ประเภทของทรัพย์สินซึ่งรวมถึงการสร้างสรรค์อันจับต้องไม่ได้ของภูมิปัญญาของมนุษย์ ทรัพย์สินทางปัญญามีหลายประเภทด้วยกัน เช่น สิทธิบัตร ลิขสิทธิ์ เครื่องหมายการค้า ความลับทางธุรกิจ เป็นต้น ซึ่งในกฎหมายของแต่ละประเทศให้การรับรองคุ้มครองแตกต่างกัน
Know more
- L
- legal ทางกฎหมาย ชอบด้วยกฎหมาย
การกระทำหรือสิ่งที่เป็นไปโดยมีพื้นฐานทางกฎหมาย ได้รับการสถาปนา อนุญาต เรียกร้อง หรือสั่งโดยกฎหมาย
Know more - liberty เสรีภาพ อิสรภาพ ความมีอิสระ
อำนาจและสิทธิที่จะคิด พูด และกระทำได้ตามความต้องการโดยไม่ถูกขัดขวางยับยั้ง เสรีภาพจึงเป็นรากฐานของความคิดสร้างสรรค์ พลเมืองในระบอบประชาธิปไตยได้รับการรับรองเสรีภาพโดยรัฐธรรมนูญ ในสังคมที่มีความแตกต่างหลากหลาย พลเมืองควรเรียนรู้ขอบเขตของเสรีภาพ ใช้เสรีภาพของตนอย่างใส่ใจความรู้สึกของผู้อื่น และรู้จักใช้ความอดทนอดกลั้นในการอยู่ร่วมกับเสรีภาพของคนอื่นที่เราอาจไม่ชอบ ในขณะเดียวกันก็ต้องเรียนรู้วิธีจัดการเมื่อเสรีภาพของเราถูกจำกัดโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย ทั้งจากโดยรัฐและจากบุคคลอื่น ทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและบนโลกออนไลน์ คำว่าเสรีภาพภาพหรือ Liberté ในภาษาฝรั่งเศส ยังเป็นหนึ่งในคำขวัญประจำชาติฝรั่งเศสด้วย
Know more
- M
- meme มีม
ความคิดริเริ่ม พฤติกรรม สัญลักษณ์ หรือการปฏิบัติ ที่แพร่จากการลอกเลียนจากคนหนึ่งไปสู่คนอื่น ๆ ในวัฒนธรรมเดียวกัน มักพาเอาความหมายเชิงสัญลักษณ์ที่เป็นตัวแทนของปรากฎการณ์หรือธีมเฉพาะ อาจทำโดยการเขียน การพูด กิริยาท่าทาง พิธีกรรม ภาพล้อเลียนประกอบคำศัพท์ต่าง ๆ ที่มีความหมายเชิงตลก คำว่า meme มาจากคำว่า gene ยีน
Know more - millenials คนรุ่นมิลเลนเนียล
หรือ เจนเนอเรชั่นวาย (generation Y) คือกลุ่มคนที่เกิดในช่วงระหว่างปี 1981-1996 (บางแหล่งอาจกำหนดช่วงปีเกิดประมาณ 1980s-2020s) ในช่วงปีดังกล่าวเป็นช่วงที่อัตราการเกิดสูงขึ้นมากกว่าทศวรรษก่อนหน้า คนในเจนเนอเรชั่นมิลเลนเนียลถือได้ว่าเป็นผู้เติบโตในโลกดิจิทัล หรือชาวดิจิทัลโดยกำเนิด (digital native) กลุ่มแรก ๆ
Know more - mass media สื่อมวลชน สื่อสารมวลชน
สื่อในรูปแบบต่าง ๆ ที่เข้าถึงผู้ชมจำนวนมากผ่านการสื่อสารมวลชน การถ่ายทอด มีรูปแบบเปลี่ยนแปลงไปตามเทคโนโลยี นับตั้งแต่หนังสือพิมพ์ ภาพยนตร์ วิทยุ โทรทัศน์ ไปจนถึงอินเตอร์เน็ตและโซเชียลมีเดีย
Know more - mobilisation การระดมพล การระดมคน
ในบริบาททางการทหาร หมายถึง การรวบรวมกำลังคนและยุทธปัจจัยและเตรียมพร้อมเพื่อการทำสงคราม ในบริบาททางการทหาร ในบริบททางการเมือง การระดมคนอาจหมายถึงการรวบรวมคนหรือทรัพยากรในการดำเนินกิจกรรมใด ๆ ทั้งทางการเมืองและทางสังคม
Know more - mental wellbeing สุขภาวะทางจิต
สภาวะทางจิตใจซึ่งช่วยให้คนสามารถเผชิญ จัดการ และผ่านพ้นเหตุการณ์ต่าง ๆ ในชีวิตไปได้อย่างดี ช่วยในการเรียนรู้จักตนเอง ช่วยในการเรียนรู้สิ่งต่าง ๆ และการทำงาน และสร้างประโยชน์ต่อสังคมได้ พลเมืองดิจิทัลควรเรียนรู้ที่จะสำรวจสุขภาวะทางจิตของตนเองอย่างสม่ำเสมอและไม่ละเลยที่จะพูดคุยปรึกษาผู้อื่นเมื่อรู้สึกว่าเกิดปัญหา
Know more
- N
- netizen เน็ตทิเซ็น พลเมืองอินเตอร์เน็ต
คนที่มีส่วนร่วมอย่างตื่นตัวบนชุมชนออนไลน์หรือบนโลกอินเตอร์เน็ต เกิดจากการผสมคำว่า internet (อินเตอร์เน็ต) และ citizen (พลเมือง) เข้าด้วยกัน พลเมืองอินเตอร์เน็ตมีความหลากหลายเนื่องจากอินเตอร์เน็ตสามารถเข้าถึงได้จากที่ไหนก็ได้บนโลก
Know more - nudity นู้ด สภาพเปลือยกาย
สภาวะของมนุษย์ซึ่งไม่สวมใส่เสื้อผ้าอาภรณ์ ทั้งในฐานะเครื่องปกปิดร่างกาย ปกป้องร่างกายจากสภาพอากาศ หรือการประดับกาย สภาพเปลือยกายถูกนิยามความหมายแตกต่างกันไปในแต่ละวัฒนธรรม อาจเชื่อมโยงกับคุณค่าทางความเชื่อ ศาสนา พิธีกรรม ศิลปะ การบ่งบอกสถานภาพทางสังคม ไปจนถึงเรื่องทางเพศ ในสังคมสมัยใหม่ นู้ดหรือสภาพเปลือยกายมักถูกพิจารณาในฐานะพื้นที่ส่วนตัวของบุคคล
Know more - new normal ความปกติใหม่
พฤติกรรมและรูปแบบการดำเนินชีวิตแบบใหม่ที่แตกต่างจากในอดีต มักถูกใช้อธิบายรูปแบบชีวิตที่จะเปลี่ยนแปลงไปหลังจากเหตุการณ์การแพร่ระบาดของเชื้อไวรัส Covid-19 ที่เกิดขึ้นทั่วโลกระหว่างปี 2020-2021 เช่น การเว้นระยะห่างระหว่างบุคคล การเรียนและทำงานทางไกล การซื้อขายและทำธุรกรรมออนไลน์เพื่อลดการสัมผัส แม้กระทั่งการพบแพทย์และการผ่าตัดทางไกล เป็นต้น ในวิถีชีวิตทึ่เป็นความปกติใหม่ เทคโนโลยีดิจิทัลจะเข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวันของคนเพิ่มขึ้นอย่างมาก (digital takeover) เพื่อเติมเต็มปฏิสัมพันธ์ทางกายภาพระหว่างบุคคลที่ขาดหาย/เปลี่ยนแปลงไป ทักษะของการเป็นพลเมืองดิจิทัลจึงกลายมาเป็นเรื่องสำคัญจำเป็นสำหรับวิถีชีวิตแห่งความปกติใหม่ด้วยเช่นกัน
Know more
- O
- online shopping การช้อปปิ้งออนไลน์ การซื้อของออนไลน์
รูปแบบของการทำธุรกิจอิเล็กทรอนิกส์ซึ่งทำให้ผู้บริโภคสามารถซื้อสินค้าและบริการโดยตรงจากผู้ขายผ่านอินเตอร์เน็ตโดยใช้เว็บเบราว์เซอร์ (web browser) และแอปพลิเคชันบนมือถือ (mobile app) ผู้บริโภคอาจค้นหาสินค้าหรือบริการที่ต้องการผ่านเว็บไซต์ของผู้ขายหรือค้นหาผ่านเสิร์ชเอนจิน (shopping search engine) ก็ได้
Know more - originality ความคิดริเริ่ม ความแปลกใหม่
ความสามารถในการคิดอย่างอิสระและสร้างสรรค์ หรือคุณลักษณะที่พิเศษ น่าสนใจและไม่เหมือนใคร ซึ่งแตกต่างจากการผลิตซ้ำ (reproductions) ทำสำเนา (clones) คัดลอก (copies) ปลอมแปลง (forgeries) หรือผลงานที่ถ่ายทอดคุณลักษณะสำคัญของงานชิ้นอื่น (substantial derivative works)
Know more - online marketing การตลาดออนไลน์
หรือ การโฆษณาออนไลน์ (online advertising) หมายถึง การสร้างความพึงพอใจและรักษาฐานลูกค้า และการประชาสัมพันธ์โดยใช้อินเตอร์เน็ตเพื่อส่งเสริมสินค้าและบริการสู่ผู้ใช้งานอินเตอร์เน็ต รูปแบบของการตลาดออนไลน์เช่น การตลาดเสิร์ชเอนจิน (search engine marketing – SEM) การตลาดสื่อสังคมออนไลน์ (social media marketing) และการตลาดทางโทรศัพท์ (mobile
Know more - online shaming การประจานบนโลกออนไลน์
การล้อเลียน ดูถูกเหยียดหยาม ล่วงละเมิด โดยใช้อุปกรณ์ดิจิทัล ในช่องทางออนไลน์หรือบนโลกอินเตอร์เน็ต โดยการเผยแพร่ความเท็จหรือบิดเบือนความจริงเกี่ยวกับบุคคล โดยมีจุดประสงค์เพื่อเหยียดหยาม ด้อยค่า ทำให้อับอาย ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อผู้ตกเป็นเป้าหมายทั้งทางอารมณ์ความรู้สึกและทางการเงิน พลเมืองดิจิทัลจึงต้องใช้งานโลกออนไลน์อย่างตระหนักถึงความรู้สึกของผู้อื่นอยู่เสมอเพื่อหลีกเลี่ยงการประจานผู้อื่นทางออนไลน์ทั้งโดยตั้งใจและไม่ตั้งใจ
Know more
- P
- PDPA – Personal Data Protection Act พีดีพีเอ – พระราชบัญญัติคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล
กฎหมายระดับพระราชบัญญัติเพื่อคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล ความเป็นส่วนตัวของบุคคล และวางระเบียบการประมวลข้อมูลส่วนบุคคล กฎหมายดังกล่าวมีการประกาศใช้ในประเทศไทยครั้งแรก คือ พระราชบัญญัติคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล พ.ศ. 2562
Know more - precaution ข้อควรระวัง การป้องกันไว้ก่อน
มาตรการซึ่งทำไว้ล่วงหน้าเพื่อป้องกันสิ่งอันตราย สิ่งไม่พึงประสงค์ หรือความไม่สะดวกที่อาจเกิดขึ้นได้ ตัวอย่างเช่น ในการใช้งานโลกออนไลน์เราควรเรียนรู้ถึงความเสี่ยงต่าง ๆ บนโลกออนไลน์ เพื่อจะได้หลีกเลี่ยงผลกระทบเชิงลบ และเป็นพลเมืองดิจิทัลที่ได้ประโยชน์จากโลกออนไลน์อย่างเต็มที่ เป็นต้น
Know more - prejudice อคติ ความลำเอียง
ความเห็นหรือทัศนคติซึ่งไม่วางอยู่บนหลักเหตุผลหรือประสบการณ์จริง หรือทัศนคติต่อบุคคลโดยรับรู้จากกลุ่มที่บุคลนั้น ๆ สังกัด เช่น กลุ่มทางการเมือง เพศ เพศสภาพ ความเชื่อ ค่านิยม ชนชั้นทางสังคม อายุ ความพิการ ชาติพันธุ์ ภาษา วัฒนธรรม ความสูง น้ำหนัก อาชีพ ความร่ำรวย
Know more - permission การอนุญาต คำอนุญาต
ความยินยอม การให้สิทธิ หรือมอบอำนาจ สามารถมองได้ทั้งจากมุมมองของมารยาททางสังคมและแง่มุมทางกฎหมาย
Know more - political correctness (PC) ความถูกต้องทางการเมือง
นิยามซึ่งใช้ในการอธิบายภาษา นโยบาย หรือมาตรการซึ่งใช้อย่างจงใจหลีกเลี่ยงการละเมิดหรือสร้างความเสียเปรียบให้กับกลุ่มคนบางกลุ่มในสังคม เช่น ภาษาที่แสดงถึงการครอบคลุมทุกคนในสังคม (inclusive) มากกว่าภาษาที่กีดกันคนกลุ่มน้อยหรือผลักกลุ่มคนบางกลุ่มไปอยู่ชายขอบ ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มที่จำแนกโดยชาติพันธุ์ เพศ รสนิยมทางเพศ หรือความพิการ
Know more - privacy ความเป็นส่วนตัว
ความสามารถของบุคคลหรือกลุ่มบุคคลในการอยู่สันโดษ ไม่ยุ่งเกี่ยวกับผู้อื่น ความสามารถในการรักษาความลับ และความสามารถในการเลือกแสดงออกถึงตัวตน ในแต่ละวัฒนธรรมนิยามความเป็นส่วนตัวแตกต่างกันออกไป แต่ในสังประชาธิปไตย ความเป็นส่วนตัวเป็นสิทธิส่วนบุคคลอย่างหนึ่ง การเข้ามาของอินเตอร์เน็ตและโลกดิจิทัลทำให้ข้อมูลส่วนบุคคลจำนวนมากถูกทำให้เป็นดิจิทัลซึ่งผลิตซ้ำและส่งต่อได้ง่ายและรวดเร็ว ความเป็นส่วนตัวของพลเมืองดิจิทัลจึงมีความอ่อนไหวและท้าทายมากกว่าในโลกแห่งความเป็นจริง
Know more - petition การเข้าชื่อยื่นข้อเสนอ การเข้าชื่อร้องเรียน การยื่นฎีกา
การเรียกร้องหรือขอให้กระทำสิ่งใด ๆ มักถูกใช้ในบริบทของรัฐบาลหรือกิจกรรมสาธารณะ มีรูปแบบเป็นเอกสารทางการที่ลงชื่อโดยบุคคลหลายคน การเข้าชื่อยื่นข้อเสนออาจทำโดยวาจา เป็นเอกสารลายลักษณ์อักษร หรือส่งผ่านอินเตอร์เน็ตก็ได้
Know more - public domain สาธารณสมบัติ
สิ่งประดิษฐ์หรือผลงานทางวรรณกรรมที่สิทธิบัตรหรือลิขสิทธิ์หมดอายุ หรือผู้สร้างหรือเจ้าของยินยอมให้ใคร ๆ มาคัดลอกนำไปใช้ได้โดยไม่ผิดพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ หรือผลงานที่ไม่คุ้มครองด้วยกฎหมายลิขสิทธิ์
Know more - phishing การล่อลวงทางอินเตอร์เน็ต
แผลงมาจากคำว่า fishing (ตกปลา/ตกเบ็ด) หมายถึงการหลอกลวงซึ่งผู้กระทำหลอกให้เหยื่อเผิดเผยข้อมูลส่วนบุคคลหรือข้อมูลที่มีความอ่อนไหว อาจกระทำโดยการติดตั้งมัลแวร์ (malware – ซอฟท์แวร์ซึ่งติดตั้งโดยไม่ได้รับความยินยอมจากเจ้าของอุปกรณ์) ซึ่งทำให้ผู้หลอกลวงสามารถติดตามหรือล่วงรู้ข้อมูลความเคลื่อนไหวของผู้ใช้งานออนไลน์ได้โดยไม่รู้ตัว และอาจนำไปสู่อาชญากรรมออนไลน์อื่นๆ ได้ รูปแบบที่พบบ่อยคือทางอีเมล์ (email phishing)
Know more - pornography สื่อทางเพศ สื่อลามก สื่อกระตุ้นเร้าความต้องการทางเพศ
วัสดุหรือสื่อเกี่ยวกับเพศซึ่งมีจุดประสงค์ในการกระตุ้นเร้าอารมณ์ทางเพศ มีหลักฐานปรากฎตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ บางส่วนมีความเกี่ยวข้องกับศาสนาและความเชื่อ แต่มักจะเชื่อมโยงกับประเด็นทางด้านศีลธรรมและกฎหมาย และรัฐในโลกสมัยใหม่เข้ามามีบทบาทในการตัดสินคุณค่าและจัดการการเข้าถึงสื่อของประชาชน สื่อทางเพศมีการผลิต เผยแพร่ และเข้าถึงได้ง่ายขึ้นผ่านเทคโนโลยีดิจิทัลและโลกออนไลน์ การจำกัดควบคุมจึงมีความท้าทายมากขึ้นตามไปด้วย อย่างไรก็ตาม วิจารณญาณเป็นเรื่องของพลเมืองดิจิทัลทุกคนที่จะตัดสินใจและใช้งาน พลเมืองดิจิทัลจึงควรเรียนรู้เพื่อหาความเหมาะสมสำหรับตนเอง ครอบครัว ชุมชน และสังคม
Know more - public humiliation การประจานในที่สาธารณะ
เรียกอีกอย่างว่า การทำให้อับอายในที่สาธารณะ (public shaming) คือรูปแบบของการลงโทษที่มุ่งทำให้เสื่อมเกียรติหรือทำให้อับอายขายหน้าในที่สาธารณะ เคยเป็นรูปแบบการลงโทษทั่วไปของรัฐจนกระทั่งเสื่อมความนิยมไปในศตวรรษที่ 20 ในโลกออนไลน์และโซเชียลมีเดียที่มีลักษณะเป็นพื้นที่สาธารณะและการติดต่อสื่อสารสามารถทำได้อย่างรวดเร็ว การประจานในที่สาธารณะอาจเกิดขึ้นได้ด้วยจุดประสงค์ที่แตกต่างกัน เช่น เป็นเครื่องมือในการเรียกร้องทางการเมือง ซึ่งอาจเป็นการละเมิดสิทธิในความเป็นส่วนตัวและเป็นการคุกคามผู้อื่น จึงเป็นการกระทำที่มีความอ่อนไหวและควรเรียนรู้วิธีการรับมือเมื่อต้องประสบด้วยตนเอง
Know more - participation การมีส่วนร่วม
คือการร่วมกระทำกิจกรรมใด ๆ กับผู้อื่นในชุมชน ซึ่งเป็นพฤติกรรมที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติของมนุษย์ที่เป็นสัตว์สังคม การมีส่วนร่วมของพลเมืองเป็นหลักการสำคัญของการปกครองในทุกรูปแบบ แต่ในระบอบประชาธิปไตย การมีส่วนร่วมของพลเมืองที่มีสิทธิ เสรีภาพ และจิตสาธารณะ จะช่วยให้เกิดผลกระทบเชิงบวกต่อสาธารณะได้ การมีส่วนร่วมสามารถทำได้ทั้งในชุมชนในชีวิตจริงและในชุมชนออนไลน์ ในหลายประเทศ รัฐบาลอาจจัดช่องทางให้ประชาชนมีส่วนร่วมทางการเมืองผ่านช่องทางออนไลน์ได้ด้วย
Know more
- R
- respect ความเคารพ การเคารพ
ความรู้สึกเชิงบวกหรือการแสดงออกต่อบุคคลหรือสิ่งที่เชื่อว่าดี สำคัญ มีคุณสมบัติ ความรู้สึกเชิงบวกรวมถึงการยกย่องสิ่งหรือคนนั้น ๆ ความเคารพเป็นสิ่งที่นิยามโดยสังคมและวัฒนธรรมและแสงออกได้ทั้งด้วยวาจา เช่น การใช้ภาษาสุภาพ การกล่าวขอบคุณ และด้วยกิริยา เช่น การไหว้ การวางตัวตามกาลเทศะ เป็นต้น ในระบอบประชาธิปไตย บุคคลทุกคนมีสถาพภาพ สิทธิ และเสรีภาพที่ควรแก่การเคารพอย่างเท่าเทียมกัน ความเคารพยังเป็นหลักการสำคัญในการเป็นพลเมืองที่อยู่ร่วมกันในสังคม นับตั้งแต่การเคารพกฎเกณฑ์
Know more - revenge porn การแก้แค้นประจานด้วยสื่อลามก
การเผยแพร่ภาพนิ่งหรือภาพเคลื่อนไหวที่มีความโจ่งแจ้งทางเพศของบุคคลโดยไม่ได้รับความยินยอม เนื้อหาอาจมีความเกี่ยวข้องกับความรุนแรง ยาเสพติด และมักถูกพิจารณาว่าเป็นการล่วงละเมิดทางจิตใจ (psychological abuse) ความรุนแรงในครอบครัว (domestic violence) และการล่วงละเมิดทางเพศ (sexual abuse) ในหลายประเทศมีกฎหมายคุ้มครองการแก้แค้นประจานด้วยสื่อลามกโดยเฉพาะ
Know more - responsibility ความรับผิดชอบ
สภาวะที่มีหน้าที่ในการกระทำสิ่งใด ๆ โดยยอมรับความเสี่ยงต่อการวิพากษ์วิจารณ์หรือผลที่อาจเกิดขึ้นตามมา ซึ่งการกระทำดังกล่าวมักเกี่ยวกับพันกับศีลธรรม กฎหมาย หรืองานตามที่ได้รับมอบหมาย ในการสร้างสังคมที่น่าอยู่ พลเมืองในสังคมทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและสังคมออนไลน์จึงต้องคำนึงถึงความสามารถในการรับผิดชอบต่อการกระทำและคำพูดของตนเองอยู่เสมอ
Know more - rights สิทธิ
ความสามารถในการเป็น การมี หรือการกระทำใด ๆ โดยชอบด้วยศีลธรรมหรือชอบด้วยกฎหมาย ซึ่งในการปกครองแบบประชาธิปไตย ประชาชนจะได้รับการรับรองสิทธิโดยรัฐธรรมนูญ ในการดำเนินชีวิตในสังคม สิทธิของแต่ละคนอาจมีการซ้อนทับหรือขัดแย้งกันได้เป็นเรื่องปกติ พลเมืองจึงควรเรียนรู้ขอบเขตของสิทธิของตนเองและผู้อื่น การใช้เสรีภาพโดยไม่ละเมิดสิทธิของผู้อื่น และวิธีการจัดการเมื่อสิทธิของเราถูกละเมิดโดยผู้อื่น ทั้งโดยตั้งใจและไม่ตั้งใจ ทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและบนโลกออนไลน์
Know more
- S
- social networking service (SNS) บริการเครือข่ายสังคมออนไลน์
รูปแบบของแพลตฟอร์มเครือข่ายสังคมออนไลน์ซึ่งคนใช้เพื่อสร้างเครือข่ายสังคมและความสัมพันธ์ทางสังคมกับคนอื่นซึ่งมีกิจกรรม ความสนใจ ภูมิหลังคล้ายกัน หรือมีความสัมพันธ์ในชีวิตจริง
Know more - surveillance การเฝ้าระวัง การตรวจตรา
การสอดส่องพฤติกรรม กิจกรรม หรือข้อมูล เพื่อจุดประสงค์ในการรวบรวม โน้มน้าว จัดการ หรือชี้นำ อาจรวมไปถึงการสังเกตการณ์จากระยะไกลผ่านอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ เช่น กล้องวงจรปิด (CCTV) หรือการส่งข้อมูลทางอิเล็กทรอนิกส์หรืออินเตอร์เน็ต หรืออาจหมายความถึงการสอดส่องอย่างธรรมดา เช่นการใช้คนสืบข่าว หรือการแทรกแซงระบบไปรษณีย์ เป็นต้น
Know more - social distance ระยะห่างทางสังคม
ระยะระหว่างบุคคลหรือกลุ่มทางสังคม กินความรวมถึงมิติทางชนชั้น ชาติพันธุ์ เพศสภาพ หรือเพศวิถี ในบริบทของโลกยุคโควิด-19 เป็นต้นมา คำนี้ถูกใช้ในการกำหนดระยะห่างระหว่างบุคคลเพื่อลดอัตราการแพร่เชื้อไวรัส การใช้มาตรการรักษาระยะห่างทางสังคมมีส่วนทำให้คในสังคมต้องพึ่งพาอุปกรณ์ดิจิทัลและโลกออนไลน์ในชีวิตประจำวันมากขึ้น ทั้งการสื่อสาร การเรียน การทำงาน และการซื้อขายจ่ายเงิน
Know more - subscription การบอกรับเป็นสมาชิก
การตกลงหรือจ่ายเงินล่วงหน้าเพื่อรับสินค้าหรือบริการ มักเกิดขึ้นเป็นประจำในช่วงเวลาหนึ่ง ๆ ตามที่กำหนด ถูกนำมาใช้เป็นรูปแบบธุรกิจ (business model) เรียกว่า รูปแบบธุรกิจบอกรับเป็นสมาชิก (subscription business model) เริ่มจากวงการวารสารและสิ่งพิมพ์ และปัจจุบันเข้าสู่โลกออนไลน์โดยมักใช้กับธุรกิจอีคอมเมิร์ซ รวมไปถึงโซเชียลมีเดียต่าง ๆ
Know more - smartphone สมาร์ตโฟน โทรศัพท์อัจฉริยะ
อุปกรณ์พกพาซึ่งรวมฟังก์ชั่นการใช้งานของโทรศัพท์มือถือเข้ากับสมรรถนะของคอมพิวเตอร์ที่มีความก้าวหน้า มักมีจอแบบสัมผัส ทำให้ผู้ใช้งานใช้งานแอปพลิเคชั่นได้หลากหลาย เช่น ท่องเว็บไซต์ อีเมล์ ใช้งานโซเชียลมีเดีย เข้าถึงสื่อสตรีมมิ่งต่าง ๆ มักมีกล้องถ่ายรูป GPS หรืออุปกรณ์อื่น ๆ ติดตั้งมาด้วย ทำให้ผู้ใช้งานสามารถผลิตสื่อและข้อมูลดิจิทัลเข้าสู่โลกออนไลน์ได้ทันที
Know more - social movement การเคลื่อนไหวทางสังคม
ความพยายามจัดการอย่างหลวม ๆ ของกลุ่มคนหมู่มากเพื่อบรรลุเป้าหมายเฉพาะบางอย่าง โดยปกติแล้วเป็นเป้าหมายทางสังคมหรือทางการเมือง เพื่อการเปลี่ยนแปลงสังคม หรือต่อต้านทางสังคม หรือลบล้างการกระทำทางสังคม
Know more - social network โซเชียลเน็ตเวิร์ค เครือข่ายสังคม
โครงสร้างสังคมซึ่งสร้างขึ้นจากตัวแสดงทางสังคม ทั้งที่เป็นบุคคลและองค์กร มีเครือข่ายโยงใยกัน เป็นมุมมองซึ่งศาสตร์ในทางสังคมวิทยาใช้ในการวิเคราะห์องค์ประกอบทางสังคมต่าง ๆ
Know more - social media โซเชียลมีเดีย สื่อสังคมออนไลน์
เทคโนโลยีปฏิสัมพันธ์ (interactive) ที่ช่วยให้สร้าง แชร์ แสดงเนื้อหา (contents) ความคิดริเริ่ม (ideas) ความสนใจ (interests) และการแสดงออกในรูปแบบอื่น ๆ ผ่านชุมชนเสมือนและเครือข่ายต่าง ๆ เป็นสื่อซึ่งมีส่วนร่วมได้ผ่านการมีปฏิสัมพันธ์
Know more - spying การสืบ การสอดแนม
การกระทำเพื่อได้มาซึ่งความลับหรือข้อมูลที่ไม่เปิดเผย ส่วนใหญ่ถือเป็นอาชญากรรมเพราะเป็นการล่วงล้ำสิทธิในความเป็นส่วนตัวของผู้อื่น แต่ในบางครั้งการสืบและสอดแนมก็อาจก็ถูกใช้โดยเจ้าหน้าที่หรือผู้รับผิดชอบในการรักษากฎหมายหรือปราบปรามอาชญากรรมได้เช่นกัน
Know more - screen time management การบริหารเวลาหน้าจอ การบริหารเวลาบนโลกดิจิทัล
กระบวนการจัดการ วางแผน และควบคุมการแบ่งเวลาทำกิจกรรมทางออนไลน์อย่างมีสติ โดยมีจุดประสงค์เพื่อสร้างสมดุลระหว่างชีวิตบนโลกออนไลน์และชีวิตทางสังคมออฟไลน์ ทั้งด้านการทำงาน ชีวิตทางสังคม ครอบครัว งานอดิเรก ความสนใจ และภารกิจที่ต้องทำ ซึ่งมีส่วนสำคัญในการสร้างสมดุลระหว่างชีวิตและการทำงาน (work-life balance) โดยอาจทำได้หลายวิธี เช่น การลำดับความสำคัญ (setting priorities) การกำหนดเป้าหมาย (setting
Know more - stalker ผู้มีพฤติกรรมสะกดรอยติดตาม
ผู้มีพฤติกรรมสะกดรอยติดตามบุคคลอย่างหมกมุ่น ด้วยความสนใจที่มากจนเกินพอดีและไม่เป็นที่ต้องการ จนถึงจุดที่เป็นการคุกคามบุคคล ผู้มีพฤติกรรมสะกดรอยติดตามอาจทำกิจกรรมทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและบนโลกออนไลน์ ซึ่งเป็นการละเมิดสิทธิในความเป็นส่วนตัวของผู้อื่น
Know more - stalking การแอบติดตาม การแอบสะกดรอย
พฤติกรรมการแอบติดตามบุคคลอย่างหมกมุ่น ด้วยความสนใจที่มากจนเกินพอดีและไม่เป็นที่ต้องการ จนถึงจุดที่เป็นการคุกคาม อาจเกิดขึ้นได้ทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและบนโลกออนไลน์ ซึ่งอาจนำไปสู่พฤติกรรมไม่พึงประสงค์และอาชญากรรมอื่น ๆ ได้ การแอบติดตามเป็นพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมเนื่องจากเป็นการละเมิดสิทธิในความเป็นส่วนตัวของผู้อื่น
Know more
- T
- transparency ความโปร่งใส
คุณสมบัติที่ให้แสงผ่านได้ ถูกนำมาใช้อธิบายคุณสมบัติของบุคคลหรือองค์กรที่เปิดให้มีการเข้าถึงหรือตรวจสอบการกระทำต่าง ๆ ได้ คำนี้สามารถใช้อธิบายความเปิดกว้าง การสื่อสาร หรือความรับผิดชอบ (accountability) ด้วยก็ได้ เป็นหนึ่งในคุณสมบัติที่หน่วยงานภาครัฐต้องมี และเป็นหนึ่งในหลักการธรรมาภิบาล
Know more - terms & condition ข้อกำหนดและเงื่อนไข
หรือ เงื่อนไขในการบริการ (terms of service) คือข้อตกลงทางกฎหมายระหว่างผู้ให้บริการและผู้มีความประสงค์ใช้บริการ ซึ่งต้องตกลงยอมรับข้อผูกมัดตามเงื่อนไขเพื่อรับการบริการ
Know more - time management การบริหารเวลา
กระบวนการจัดการ วางแผน และควบคุมการแบ่งเวลาทำกิจกรรมต่าง ๆ อย่างมีสติ โดยมีจุดประสงค์เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ ความเชี่ยวชาญ หรือผลผลิต การแบ่งเวลาโดยทั่วไปเกี่ยวข้องกับการทำงาน ชีวิตทางสังคม ครอบครัว งานอดิเรก ความสนใจ และภารกิจที่ต้องทำและมีส่วนสำคัญในการสร้างสมดุลระหว่างชีวิตและการทำงาน (work-life balance) การบริหารเวลาอาจทำได้หลายวิธี เช่น การลำดับความสำคัญ (setting
Know more - toleration ขันติ ความอดทนอดลั้น
การยอมรับ อนุญาต หรือปล่อยให้การกระทำ ความคิด สิ่งของ หรือคนที่เราไม่เห็นด้วยหรือไม่ชอบให้มีพื้นที่อยู่ร่วมกับเราในสังคมได้ ความอดทนอดกลั้นเป็นเรื่องของทัศนคติที่มักต้องอาศัยประสบการณ์และการฝึกฝน ในสังคมที่ประกอบด้วยแตกต่างหลากหลาย (โดยเฉพาะในสังคมออนไลน์) เรามักต้องพบเจอกับพฤติกรรมหรือความคิดหรือบุคคลที่เราไม่เห็นด้วยหรือไม่ชอบอยู่เสมอ ซึ่งความอดทนอดกลั้นจะช่วยลดความกระทบกระทั่งและความขัดแย้งได้
Know more
- U
- user-created self profiles โปรไฟล์ที่ผู้ใช้งานสร้างขึ้นเอง
โปรไฟล์ (ประวัติย่อ หมายถึงข้อมูลที่เกี่ยวกับตัวผู้ใช้งาน) ซึ่งผู้ใช้งานใส่ข้อมูลเอง ประกอบด้วยข้อมูลสำคัญซึ่งใช้ระบุตัวตนบุคคลได้ เช่น ชื่อ อายุ รูปถ่าย ลักษณะเฉพาะบุคคล เช่น ความรู้ ความเชี่ยวชาญ มักเป็นส่วนประกอบของโซเชียลมีเดีย เช่น เฟซบุ๊ก อินสตาแกรม ลิงก์อิน เป็นต้น
Know more - user-generated content เนื้อหาที่สร้างโดยผู้ใช้งานแพลตฟอร์ม/แบรนด์
สาระหรือเนื้อหา เช่น ข้อความ ภาพ วิดิโอ เรื่องเล่า เสียง ซึ่งโพสบนแพลตฟอร์มรวบรวมข้อมูลออนไลน์โดยผู้ใช้งาน เช่น โซเชียลมีเดีย ฟอรัม วิกิ เป็นต้น
Know more
- V
- viral content ไวรัลคอนเท้นต์
วัตถุหรือรูปแบบที่สามารถแพร่ขยายหรือสามารถเปลี่ยนวัตถุต่าง ๆ ให้เป็นสำเนาของตัวเองได้ในรูปแบบของไวรัส ในบริบทของสื่อ หมายถึงเนื้อหาที่เป็นกระแสในวงกว้าง โดยมีผู้ชมเป็นพาหะที่พาให้เนื้อหาแพร่ขยายออกไปเหมือนการแพร่เชื้อของไวรัส ตัวอย่างของคอนเทนต์ไวรัล เช่น มีม (meme)
Know more - verbal abuse / verbal violence การละเมิดทางวาจา การทำร้ายด้วยคำพูด ความรุนแรงทางวาจา
รูปแบบของการปฏิบัติในทางที่ผิดด้านอารมณ์ความรู้สึกโดยวาจา กิริยาท่าทาง หรือด้วยภาษาเขียนต่อคนที่เป็นเป้าหมาย เพื่อให้เกิดความรู้สึกต้อยต่ำ โง่เขลา ลดทอนคุณค่าความเป็นมนุษย์ ซึ่งต่างจากการทะเลาะกันโดยปกติซึ่งจบลงแล้วไม่ก่อให้เกิดความรู้สึกทางลบต่อตัวตน
Know more - violence ความรุนแรง
พฤติกรรมการใช้กำลังทางกายเพื่อทำอันตราย ทำร้าย ทำให้เจ็บปวด ฆ่า ทำลาย ซึ่งบุคคล สัตว์ หรือสิ่งของ
Know more - virtual network เครือข่ายเสมือนจริง
ส่วนประกอบที่เป็นซอฟต์แวร์ ทำหน้าที่บริหารจัดการทรัพยากรทางเครือข่ายร่วมกัน
Know more - virtual community ชุมชนเสมือนจริง
เครือข่ายสังคมของบุคคลที่เชื่อมต่อผ่านสื่อสังคมออนไลน์ (social media) อาจมีลักษณะข้ามผ่านขอบเขตทางภูมิศาสตร์หรือทางการเมืองเพื่อแสวงหาผลประโยชน์ ความสนใจ หรือเป้าหมายร่วมกัน รูปแบบที่แพร่หลายคือสังคมออนไลน์ที่ปฏิบัติการภายใต้บริการเครือข่ายสังคม (social networking service) เช่น Facebook, Youtube, WhatsApp, Instagram, TikTok, Reddit, Snapchat, Twitter, Pinterest,
Know more - virtue signalling การแสดงออกว่าเป็นคนดี
ความพยายามในการแสดงให้ผู้อื่นเห็นว่าเป็นคนดี โดยแสดงความคิดเห็นในทางที่รู้อยู่แล้วว่ากลุ่มเป้าหมายจะยอมรับ อาจเป็นการแสดงความรังเกียจหรือนิยมชมชอบความคิดทางการเมืองหรือเรื่องทางวัฒนธรรมบางอย่าง การใช้คำดังกล่าวมีนัยยะว่าความเป็น “คนดี” ที่แสดงออกมานั้นมีลักษณะฟูมฟายมากจนเกินเหตุหรือไม่จริงใจ โดยมากมักใช้ในบริบทของโลกออนไลน์ แต่ก็สามารถเกิดขึ้นในโลกแห่งความเป็นจริงได้เช่นกัน
Know more - violation การฝ่าฝืน การละเมิด
การละเมิด ฝ่าฝืน หรือไม่สามารถปฏิบัติตามกฎ กฎหมาย ระเบียบ ข้อตกลง หลักการ หรือสิ่งควรเคารพ การละเมิดอาจเกิดขึ้นได้ทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและบนโลกออนไลน์ ทั้งโดยตั้งใจและไม่ตั้งใจ แต่เมื่อเกิดขึ้นย่อมส่งผลกระทบในทางลบต่อผู้อื่นเสมอไม่มากก็น้อย พลเมืองดิจิทัลจึงควรมีความตระหนักถึงจิตใจของผู้อื่นที่อยู่ร่วมกันในสังคม ซึ่งอาจมีความคิดเห็น ทัศนคติ รสนิยม ความคิด ความเชื่อที่ต่างจากเรา แต่มีสิทธิและเสรีภาพในฐานะพลเมืองที่เสมอภาคเท่าเทียมกันกับเรา เพื่อหลีกเลี่ยงความขัดแย้งโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์
Know more - virtual reality (VR) ความเป็นจริงเสมือน
การจำลองเหมือนจริงโดยใช้เทคโนโลยีสามมิติ (3D) แสดงผลใกล้ตา (near-eye displays) และการติดตามการเคลื่อนไหวร่างกาย (pose tracking) ที่ก่อให้เกิดประสบการณ์เหมือนจริง (immersive experience) มักใช้เพื่อความบันเทิง เช่น วิดิโอเกมส์ เพื่อการศึกษา เช่น การจำลองการบิน การฝึกทางทหาร การจำลองการผ่าตัด หรือเพื่อธุรกิจ
Know more - virtual classroom ห้องเรียนเสมือนจริง
การเรียนการสอนผ่านระบบเครือข่ายคอมพิวเตอร์โดยใช้ช่องทางระบบการสื่อสารและอินเตอร์เน็ต โดยออกแบบกระบวนการสอนให้มีลักษณะคล้ายห้องเรียนซึ่งผู้เรียนและผู้สอนมีปฏิสัมพันธ์กัน มีบรรยากาศเสมือนพบกันจริง ห้องเรียนเสมือนจริงจึงช่วยลดข้อจำกัดด้านเวลาและสถานที่ในการเรียนการสอนได้ แต่ก็มีเงื่อนไขด้านต้นทุนของเทคโนโลยีที่อาจมีเพิ่มขึ้น และต้องอาศัยทักษะการใช้งานอุปกรณ์ของทั้งผู้สอนและผู้เรียนเพื่อจัดการเรียนการสอนให้ได้มีประสิทธิภาพ ห้องเรียนเสมือนจริงมีแนวโน้มที่จะกลายเป็นรูปแบบการเรียนการสอนหลักมากขึ้น ทั้งการศึกษาทางไกล (distance learning) การเรียนรู้ตลอดชีวิต (lifelong learning) และการเพิ่มทักษะ/เรียนรู้ทักษะใหม่ของคนวัยทำงาน (Upskill/Reskill)
Know more
- W
- woke การตื่นรู้ทางสังคม ภาวะตาสว่าง
มีต้นกำเนิดจากภาษาอังกฤษท้องถิ่นของชาวแอฟริกันอเมริกัน หมายถึงความตื่นตัวต่ออคติและการกดขี่ทางสีผิว ซึ่งต่อมาได้ขยายความหมายกว้างขึ้น รวมไปถึงการตระหนักต่อความไม่เท่าเทียมทางสังคมอื่น ๆ เช่น อคติทางเชื้อชาติ การเหยียดเพศ การปฏิเสธสิทธิของเพศหลากหลาย เป็นต้น คำว่า Woke ยังถูกใช้เป็นคำแสดงอัตลักษณ์ทางการเมืองของฝ่ายซ้ายในสหรัฐอเมริกา
Know more - whitewash การฟอกขาว
1. การทำเรื่องผิดให้กลายเป็นถูกโดยปกปิดความจริง 2. การรับเอาค่านิยมของคนผิวขาวมาใช้นอกบริบท
Know more - work from home (WFH) การทำงานจากบ้าน
เรียกอีกอย่างว่า การทำงานทางไกล (remote work) คือลักษณะการทำงานจากที่ซึ่งไม่ใช่สำนักงาน (ออฟฟิศ) โดยอาจเป็นที่บ้านหรือที่อื่นก็ได้ การทำงานทางไกลเกิดขึ้นตั้งแต่ราวปี 2000 เมื่อเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้อง เช่น อินเทอร์เน็ต (internet) คลาวด์ (cloud) ซอฟแวร์ที่ใช้งานร่วมกัน (collaborative software) การประชุมทางภาพ (video
Know more - well-being สุขภาวะ
สุขภาวะ สภาวะที่มีความสบาย แข็งแรงสดใส มีความสุข อาจหมายความได้ทั้งสุขภาวะทางร่างายและทางจิตใจ สุขภาวะที่ดี คือเป้าหมายในการมีชีวิตในสังคม และการอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคม ทั้งในชีวิตจริงและบนโลกออนไลน์
Know more
What word are you interested in?
- A
- attention economics เศรษฐศาสตร์แห่งความสนใจ
วิธีการบริหารจัดการข้อมูลซึ่งมองความสนใจของมนุษย์เป็นสินค้าที่มีปริมาณจำกัดชนิดหนึ่ง และใช้ทฤษฎีทางเศรษฐศาสตร์ในการแก้ปัญหาในการจัดการข้อมูลข่าวสาร แนวคิดดังกล่าวเป็นผลจากโลกดิจิทัลซึ่งเข้ามามีอิทธิพลต่อชีวิตประจำวันมากขึ้น ข้อมูลข่าวสารพร้อมนำเสนอต่อผู้ใช้งานออนไลน์เป็นจำนวนมากในแต่ละวัน ธุรกิจต่าง ๆ จึงต้องพยายามดึงความสนใจผู้บริโภคให้ได้มากที่สุด ซึ่งอาจนำมาสู่ภาวะข้อมูลเกินพิกัด (information overload) ได้
Know more - active citizen พลเมืองที่ตื่นตัว
คุณลักษณะของพลเมืองที่สามารถควบคุมชีวิตประจำวันของตนเองในฐานะผู้ใช้บริการสาธารณะ ช่วยให้สามารถส่งอิทธิพลต่อการตัดสินใจ การรับฟังความเห็น และการจัดหาบริการสาธารณะต่าง ๆ โดยมีส่วนร่วมกับนโยบายท้องถิ่น มีปฏิสัมพันธ์กับสถาบันทางการเมือง และแสดงออกถึงความต้องการ ทั้งในพื้นที่ของการเมือง ที่ทำงาน ภาคประชาสังคม และพื้นที่ส่วนบุคคล
Know more - apologise การขอโทษ
การแสดงออกถึงความเสียใจต่อสิ่งซึ่งได้ทำผิดไป หรือซึ่งได้ก่อให้เกิดปัญหา หรือทำให้ใครขุ่นเคืองใจ โดยมากการขอโทษมักแสดงออกเป็นคำพูด แต่อาจใช้กิริยาท่าทางประกอบด้วยก็ได้ เช่น การยกมือไหว้ การร้องไห้ การมอบกระเช้าดอกไม้ เป็นต้น การขอโทษจะมีคุณค่าก็ต่อเมื่อทำจากความรู้สึกจริง ไม่ใช่เพียงการแสดงออกเพียงเพื่อตัดปัญหา หรือเพราะความจำเป็น หรือจากบุคคลภายนอกกดดันให้ต้องกระทำ
Know more - algorithm อัลกอริทึม ขั้นตอนวิธี
ขั้นตอนที่มีความแน่นอนทางคณิตศาสตร์ ใช้ในการแก้ปัญหาทางคณิตศาสตร์หรือประมวลผลทางคอมพิวเตอร์ กับข้อมูลที่มีจำนวนมากหรือความซับซ้อน ซึ่งจะช่วยให้ผู้พัฒนาโปรแกรมเห็นขั้นตอนการเขียนโปรแกรมง่ายขึ้น และสามารถตรวจสอบขั้นตอนต่าง ๆ ในการทำงานและความถูกต้องในแต่ละขั้นตอนได้ ใช้อย่างแพร่หลายในบรรดาผู้ให้บริการแพลตฟอร์มออนไลน์ต่าง ๆ เพื่อวิเคราะห์ผู้ใช้งานและการตลาด
Know more - authenticity ความจริงแท้ ความถูกต้อง
คุณสมบัติซึ่งมีความจริงหรือเป็นของแท้ ในโลกแห่งความเป็นจริงอาจพิสูจน์ความแท้ทางกายภาพ เช่น พิสูจน์ความถูกต้องของเอกสารด้วยลายมือชื่อ (ลายเซ็น) แต่ในโลกออนไลน์ซึ่งข้อมูลถูกทำซ้ำได้ง่าย การพิสูจน์ความจริงหรือความแท้อาจต้องกระทำโดยพิสูจน์ความถูกต้องทางอิเล็กทรอนิกส์ เช่น การลงลายมือชื่อทางอิเล็กทรอนิกส์ด้วยการเข้ารหัสผ่าน เพื่อให้เกิดความมั่นใจว่าเอกสารหรือความยินยอมนั้นมาจากตัวบุคคลจริง ไม่ใช่บุคคลที่สามหรือระบบคอมพิวเตอร์ทำขึ้น เป็นต้น
Know more - abuse การปฏิบัติในทางที่ผิด การใช้ในทางที่ผิด การเหยียดหยามปรามาส
การใช้หรือปฏิบัติต่อสิ่งใดอย่างไม่เหมาะสมหรือไม่เป็นธรรมเพื่อเอาผลประโยชน์ อาจเกิดในรูปแบบทางกายภาพหรือวาจา การทำให้บาดเจ็บ การทำร้าย ความรุนแรง การข่มขืน การปฏิบัติอย่างไม่เป็นธรรม อาชญากรรม หรือความก้าวร้าวรูปแบบต่าง ๆ การปฏิบัติในทางที่ผิดบางครั้งเกิดจากโครงสร้างทางสังคม
Know more - artifitial intelligence ปัญญาประดิษฐ์
ความฉลาด ปัญญาในการคิดที่สร้างให้กับสิ่งประดิษฐ์ เครื่องจักร โดยเฉพาะคอมพิวเตอร์ ในปัจุบัน วิทยาศาสตร์คอมพิวเตอร์มีการพัฒนาซอฟท์แวร์ที่ทำให้อุปกรณ์สามารถรับรู้สิ่งรอบตัวและเรียนรู้ที่จะใช้ปัญญาความคิดในการทำสิ่งต่าง ๆ เพื่อบรรลุเป้าหมายได้ อุปกรณ์นั้น ๆ อาจเรียกว่าปัญญาประดิษฐ์หรือ AI ได้
Know more
- B
- blockchain บล็อกเชน
เทคโนโลยีระบบการเก็บข้อมูลซึ่งไม่มีตัวกลาง แต่ข้อมูลที่ได้รับการปกป้องจะถูกแชร์และจัดเก็บเป็นสำเนาไว้ในเครื่องของทุกคนที่ใช้ฐานข้อมูลเดียวกันเสมือนห่วงโซ่
Know more - bot บอท
มาจากคำว่า robot หรือหุ่นยนต์ หมายถึงเครื่องจักร (โดยเฉพาะที่โปรแกรมโดยคอมพิวเตอร์) ซึ่งสามารถกระทำการที่มีความซับซ้อนได้โดยอัตโนมัติ หรือสามารถจำลองปฏิกิริยาและปฏิสัมพันธ์ของมนุษย์ได้ ในโลกออนไลน์ บอทมักหมายถึงซอฟท์แวร์ที่สามารถทำการโดยอัตโนมัติ เช่น แชทบอท (chatbot) จำลองบทสนทนาผ่านการส่งข้อความทางแชท อินเตอร์เน็ตบอท (internet bot) จำลองพฤติกรรมการท่องเว็บไซต์ของผู้ใช้งานในความเร็วที่มนุษย์ไม่สามารถทำได้ เพื่อประโยชน์ทางการวิเคราะห์พฤติกรรมลูกค้า โซเชียลบอท (social
Know more - blackmailing แบล็กเมล์ การขู่ว่าจะเปิดโปงความลับ
การเรียกร้องผลประโยชน์แลกกับการไม่เปิดเผยข้อมูลของบุคคลนั้น ซึ่งอาจเป็นเรื่องที่สร้างความอับอายหรือความเสียหายแก่บุคคลที่สามหรือแก่สาธารณะ
Know more - brotherhood ภราดรภาพ ความเป็นพี่น้อง
ความสัมพันธ์เชิงจริยธรรมระหว่างบุคคลหรือกลุ่มคน ซึ่งเกิดจากความตระหนักในผลประโยชน์ เป้าหมาย หรือมาตรฐานที่มีร่วมกัน ในชุมชนหรือสังคม เราซึ่งเป็นพลเมืองอาจเกิดความสัมพันธ์ที่มีลักษณะเป็นพี่น้องกับคนหรือกลุ่มคนอื่นได้หากมีจุดร่วม โดยเฉพาะในสังคมออนไลน์ ซึ่งรวมผู้คนจากทุกมุมโลกเข้ามาอยู่ในพื้นที่เดียวกัน
Know more
- C
- chatbot แชทบอท
ซอฟต์แวร์ที่หน้าเว็บที่ออกแบบให้จำลองบทสนทนาของมนุษย์ผ่านข้อความตัวอักษรหรือปฏิสัมพันธ์ทางเสียง ส่วนมากเป็นรูปแบบออนไลน์และใช้ระบบปัญญาประดิษฐ์ที่สร้างสรรค์เนื้อหา (generative AI) ในการคงบทสนทนาด้วยภาษาที่เป็นธรรมชาติ
Know more - ChatGPT แชทจีพีที
แชทบอทที่พัฒนาโดยบริษัท Open AI เปิดตัวเมื่อ 30 พฤศจิกายน 2022 ซึ่งสามารถทำให้ผู้ใช้งานมีบทสนทนาที่สามารถควบคุมความยาว รูปแบบ ลีลา รายละเอียด และระดับภาษาได้ นับเป็นแชทบอทที่ได้รับความนิยมมากที่สุดระบบหนึ่งในปัจจุบัน
Know more - clickbait คลิกเบต พาดหัวยั่วให้คลิก
ข้อความหรือปุ่มลิงก์ที่ดึงดูดความสนใจ ชวนให้ติดตามโดยการคลิกเพื่อเข้าไปอ่าน ดู หรือฟัง โดยมักมีลักษณะบิดเบือนหลอกล่อ เน้นเร้าอารมณ์ความรู้สึกให้สนใจ หรือชวนให้เข้าใจผิด มีจุดประสงค์เพื่อเพิ่มยอดการเข้าชมโดยไม่คำนึงถึงวิธีการและผลกระทบในระยะยาว เนื้อหาที่มีอยู่อาจไม่ตรง ไม่ครบถ้วน หรือเป็นข้อมูลปลอม
Know more - conflict resolution การแก้ไขความขัดแย้ง
วิธีการและกระบวนการที่เกี่ยวข้องกับการทำให้เกิดสันติ ยุติความขัดแย้งและการแก้แค้นเอาคืน โดยการสื่อสารข้อมูลเกี่ยวกับความขัดแย้ง แรงจูงใจ และแนวความคิดของคู่ขัดแย้ง และโดยการเจรจาระหว่างคู่ขัดแย้ง
Know more - cryptocurrency คริปโตเคอร์เรนซี สกุลเงินคริปโต สกุลเงินดิจิทัล
สกุลเงินดิจิทัลซึ่งออกแบบมาให้เป็นสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนผ่านระบบคอมพิวเตอร์ที่ไม่ขึ้นกับหน่วยงานกลางใด เช่น รัฐบาลหรือธนาคาร ในการคงมูลค่าและรักษาสถานะ ตัวอย่างสกุลเงินดิจิทัล เช่น บิทคอยน์ (bitcoin) เป็นต้น
Know more - curating การคัดสรรจัดแสดง
การคัดเลือก จัดการ ดูแล และนำเสนอซึ่งวัตถุในชุดสะสม (collection) นิทรรศการ เนื้อหาออนไลน์ สินค้า หรือข้อมูล โดยส่วนใหญ่จัดเป็นทักษะอาชีพและความรู้ความเชี่ยวชาญเฉพาะด้าน ผู้มีหน้าที่จัดการหรือดูแลวัตถุสิ่งของหรือเนื้อหาในพิพิธภัณฑ์หรือนิทรรศการ เรียกว่า ภัณฑารักษ์ (curator)
Know more - cyberattack การโจมตีทางไซเบอร์
การละเมิดใด ๆ ต่อระบบข้อมูลคอมพิวเตอร์ เครือข่ายคอมพิวเตอร์ สาธารูปโภค อุปกรณ์คอมพิวเตอร์ส่วนบุคคล หรือสมาร์ตโฟน ผู้โจมตีจะพยายามเข้าถึงข้อมูล ระบบ หรือพื้นที่หวงห้ามในระบบโดยปราศจากความยินยอม โดยมักประสงค์ร้ายต่อเป้าหมาย การโจมตีทางไซเบอร์อาจเป็นส่วนหนึ่งของสงครามไซเบอร์ (cyber warfare) หรือการก่อการร้ายทางไซเบอร์ (cyberterrorism)
Know more - consent ความยินยอม
การอนุญาตให้บางสิ่งเกิดขึ้น หรือการตกลงที่จะทำบางอย่างโดยยินยอมพร้อมใจ มีการใช้ในหลายด้าน เช่น กฎหมาย การแพทย์ การวิจัย ความสัมพันธ์ทางเพศ เป็นต้น
Know more - community standards มาตรฐานชุมชน
มาตรฐานที่เกิดจากการทดสอบว่าของสิ่งใดสิ่งหนึ่งเป็นอันตราย หรือละเมิดต่อคนธรรมดา หรือต่อสังคมหรือไม่ เป็นศัพท์ทางกฎหมายที่ใช้แพร่หลายโดยเฉพาะในประเทศสหรัฐอเมริกา มาตรฐานชุมชนถูกนำมาใช้ประเมินพฤติกรรมที่มีความเสี่ยงต่อสังคมออนไลน์ เช่น มาตรฐานชุมชนบนเฟซบุ๊ก เป็นต้น
Know more - child abuse การปฏิบัติในทางที่ผิดต่อเด็ก การล่วงละเมิดเด็ก การทารุณกรรมเยาวชน
การปฏิบัติในทางที่ผิดต่อเยาวชน ไม่ว่าจะเป็นทางกาย ทางเพศ ทางอารมณ์ความรู้สึก หรือการปล่อยปละละเลยเด็ก โดยเฉพาะสำหรับพ่อแม่ผู้ปกครองหรือผู้มีหน้าที่ดูแล และหมายรวมถึงการทำหรือไม่ทำสิ่งหนึ่งสิ่งใดจนนำไปสู่อันตรายต่อเด็ก ทั้งที่บ้าน โรงเรียน ในองค์กร หรือชุมชนใด ๆ ซึ่งเด็กมีปฏิสัมพันธ์ด้วย
Know more - criticism การวิพากษ์วิจารณ์
การวิเคราะห์และตัดสินความดีความชั่วของคุณภาพผลงานบุคคล หรือการกระทำ หรืออาจหมายถึง การแสดงออกถึงความไม่เห็นด้วยต่อคนหรือสิ่งใดบนพื้นฐานของความผิดหรือความผิดพลาด การวิจารณ์อาจเกิดขึ้นเฉพาะหน้าโดยไม่ได้เตรียมการ (impromptu) หรืออาจเป็นการเขียนบรรยายอย่างเป็นระบบก็ได้ เมื่อการวิพากษ์วิจารณ์เป็นเชิงบวก (ติเพื่อก่อ) จะสามารถทำให้บุคคลเกิดความตระหนักถึงช่องว่างหรือข้อบกพร่องและเกิดการพัฒนาขึ้นได้
Know more - copyright infringement การละเมิดลิขสิทธิ์
การใช้ผลงานซึ่งได้รับความคุ้มครองตามกฎหมายลิขสิทธิ์โดยไม่ได้รับอนุญาตจากเจ้าของลิขสิทธิ์ การใช้ดังกล่าวรวมถึงการผลิตซ้ำ ส่ง แสดง เล่น หรือการนำลักษณะสำคัญของงานนั้นๆ ไปสร้างเป็นงานชิ้นใหม่ การละเมิดลิขสิทธิ์บางครั้งเรียกว่า piracy ซึ่งมีนัยยะของการปล้มสะดมแบบโจรสลัดก็ได้
Know more - cyber crime อาชญากรรมไซเบอร์
กิจกรรมที่ผิดกฎหมายต่าง ๆ ซึ่งกระทำโดยใช้อุปกรณ์ดิจิทัลและเน็ตเวิร์ค อาชญากรรมไซเบอร์ได้แก่การปลอมแปลง การขโมย การเข้าถึงข้อมูลโดยไม่ได้รับอนุญาต การส่งไวรัสเข้าในระบบคอมพิวเตอร์ การหลอกลวง หรือการสร้างความเสียหายเพื่อเอาประกันภัย ซึ่งกระทำโดยอาศัยช่องว่างหรือจุดอ่อนในระบบคอมพิวเตอร์และเน็ตเวิร์ค
Know more - cyber policing การตรวจตราทางไซเบอร์
การตรวจตราทางอินเตอร์เน็ตโดยหน่วยงานของรัฐซึ่งมีหน้าที่โดยตรงในการจัดการกับอาชญากรรมออนไลน์ (cybercrime) ในแต่ละประเทศจะมีการจัดตั้งหน่วยงานที่แตกต่างกันออกไป ในประเทศไทย ได้แก่ กองบัญชาการตำรวจสืบสวนสอบสวนอาชญากรรมทางเทคโนโลยี (บช.สอท.) หรือ ตำรวจไซเบอร์
Know more - creativity ความคิดสร้างสรรค์
ความสามารถในการใช้จินตนาการหรือความคิดริเริ่ม โดยเฉพาะในการผลิตงานที่มีความแปลกใหม่ สิ่งประดิษฐ์ หรืองานศิลปะ
Know more - character building การสร้างตัวตน
การสร้างคุณลักษณะทางจิตใจและศีลธรรมจรรยาของบุคคล รวมไปถึงคุณลักษณะอันพึงประสงค์อื่นๆ ในการอยู่ร่วมกันในสังคม โดยเฉพาะกับเยาวชน ปรัชญาการศึกษาหลายสำนักมองว่าการสร้างตัวตนคือเป้าหมายของการศึกษา
Know more - culture war สงครามวัฒนธรรม
ความขัดแย้งทางวัฒนธรรมระหว่างกลุ่มทางสังคมที่มีความแตกต่างกันซึ่งพยายามนำเสนออุดมการณ์หรือค่านิยมของกลุ่มตนเองด้วยวิธีการทางการเมืองต่อสังคม
Know more - crime อาชญากรรม
การกระทำที่ไม่ชอบด้วยกฎหมาย ซึ่งสามารถมีผลตามมาเป็นการลงโทษจากรัฐหรือผู้มีอำนาจได้ อาจหมายความถึงการกระทำที่เป็นอันตรายต่อบุคคล ชุมชน สังคม หรือรัฐด้วยก็ได้ ซึ่งการกระทำเช่นว่านั้นถูกห้ามและกำหนดบทลงโทษโดยกฎหมาย
Know more - critical thinking ความคิดเชิงวิพากษ์ การคิดอย่างมีวิจารณญาณ
การวิเคราะห์ข้อเท็จจริง หลักฐาน การสังเกต และข้อถกเถียงที่มีอยู่ เพื่อนำไปสู่การตัดสิน วิเคราะห์ ประเมินค่า ผ่านการใช้เหตุผล ความสงสัย ความปราศจากอคติ เป็นลักษณะนิสัยที่เกิดขึ้นจากการชี้นำสำรวจตนเอง การฝึกตน และการทบทวนตนเอง การคิดเชิงวิพากษ์เป็นทักษะสำคัญในทางวิชาการและมีการฝึกฝนในหลายศาสตร์ รวมถึงเป็นทักษะสำคัญของพลเมืองดิจิทัลที่จะใช้ในการรับข้อมูลข่าวสารอย่างมีวิจารณญาณ
Know more - cyber security ความปลอดภัยไซเบอร์
การจัดการเพื่อลดความเสี่ยงต่อการถูกโจมตีทางออนไลน์ รักษาความปลอดภัยของข้อมูลดิจิทัลจากการโจรกรรมทางออนไลน์ การรั่วไหล หรือการสูญเสียข้อมูลดิจิทัลจากเหตุอื่น ๆ ซึ่งอาจสร้างความเสียหายทั้งทางเศรษฐกิจและต่อชื่อเสียงของบุคคลและองค์กรได้
Know more - campaigning การรณรงค์
ปฏิบัติการหรือขบวนการเพื่อบรรลุเป้าหมายบางอย่าง มักถูกใช้อธิบายปฏิบัติการทางทหาร แต่ในบริบททางการเมืองหรือสาธารณะหมายถึงกิจกรรมเพื่อการประชาสัมพันธ์โน้มน้าวให้คนมีทัศนคติหรือกระทำบางอย่าง เช่น การรณรงค์หาเสียงเลือกตั้ง การรณรงค์ให้เคารพกฎจราจร เป็นต้น ในยุคดิจิทัล อินเตอร์เน็ตเข้ามามีบทบาทในการเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารและถูกใช้เป็นเครื่องมือในการรณรงค์ต่าง ๆ อย่างกว้างขวางเนื่องจากสามารถเข้าถึงคนได้จำนวนมากอย่างรวดเร็ว
Know more - controversy ภาวะที่ยังหาข้อสรุปไม่ได้
ประเด็นข้อถกเถียงหรือข้อโต้แย้งสาธารณะ มักเป็นเรื่องของความคิดเห็นหรือมุมมองที่ขัดกัน ซึ่งผู้คนจะแบ่งออกเป็นฝ่ายที่เห็นด้วยและไม่เห็นด้วยและไม่สามารถหาข้อยุติได้
Know more - cancel culture วัฒนธรรมคว่ำบาตร วัฒนธรรมการแบน วัฒนธรรมแคนเซิล
การเลิกสนับสนุนคน สินค้า หรือองค์กรที่มีพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมหรือมีความคิดเห็นที่ไม่เห็นด้วย มีลักษณะเป็นการขับออกจากสังคม (ostracism) โดยอาจเกิดขึ้นได้ทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและบนโลกออนไลน์ ผู้ที่ถูกคว่ำบาตร (ถูกแคนเซิล) อาจเสื่อมเสียชื่อเสียงหรือสูญเสียรายได้ วัฒนธรรมคว่ำบาตรถูกผู้สนับสนุนมองว่าเป็นวิธีการเรียกร้องโดยสันติวิธี แต่ผู้ที่คัดค้านก็มองว่าเป็นวิธีแบบเผด็จการที่ลงโทษบังคับให้คนที่เป็นเป้าหมายต้องยอมจำนน
Know more - cashless society สังคมไร้เงินสด
คือสังคมที่คนลดการใช้หรือไม่ใช้เงินสดในการซื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้าและบริการ แต่ทำธุรกรรมการเงินผ่านรูปแบบอื่น เช่น การจ่ายเงินผ่าน QR Code หรือผ่านกระเป๋าเงินอิเล็กทรอนิกส์ (e-wallet)
Know more - cyberscamming การหลอกลวงทางไซเบอร์
การล่อให้ผู้ใช้งานออนไลน์เปิดเผย หรือการล้วงเอาข้อมูลส่วนบุคคลหรือข้อมูลที่มีความอ่อนไหว ผู้หลอกลวงอาจทำโดยปลอมแปลงตัวตนหรือสร้างข่าวปลอมให้ผู้ใช้งานหลงเชื่อ รืออาจทำโดยติดตั้งมัลแวร์ (malware – ซอฟท์แวร์ซึ่งติดตั้งโดยไม่ได้รับความยินยอมจากเจ้าของอุปกรณ์) ซึ่งทำให้ผู้หลอกลวงสามารถติดตามหรือล่วงรู้ข้อมูลความเคลื่อนไหวของผู้ใช้งานออนไลน์ได้โดยไม่รู้ตัว พลเมืองดิจิทัลจึงควรมีวิจารณญาณในการใช้งานดิจิทัลและการมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่นทางออนไลน์อยู่เสมอเพื่อไม่ให้ตกเป็นเหยื่อของการล่อลวงไซเบอร์
Know more - cyberbullying การกลั่นแกล้งระรานบนโลกไซเบอร์
การบังคับ ขู่เข็ญ ข่มขู่คุกคาม ล้อเลียน ดูถูกเหยียดหยาม ล่วงละเมิด โดยใช้อุปกรณ์ดิจิทัล ในช่องทางออนไลน์หรือบนโลกอินเตอร์เน็ต โดยพบได้มากบนโซเชียลมีเดีย ผู้ใช้งานโลกออนไลน์หรือพลเมืองดิจิทัลมีโอกาสพบเจอกับการกลั่นแกล้งบนโลกออนไลน์ได้เสมอ จึงควรเรียนรู้รูปแบบการกลั่นแกล้งออนไลน์ต่าง ๆ และวิธีการรับมือเพื่อจะได้ไม่ตกเป็นเหยื่อ รวมถึงใช้งานโลกออนไลน์อย่างตระหนักถึงความรู้สึกของผู้อื่นอยู่เสมอเพื่อจะไม่เป็นผู้ที่กลั่นแกล้งผู้อื่นทางออนไลน์ทั้งโดยตั้งใจและไม่ตั้งใจ
Know more - citizen พลเมือง
สมาชิกภาพของคนต่อรัฐหรือชุมชนที่มีคุณลักษณะเสมือนรัฐ ความเป็นพลเมืองของรัฐมักถูกรับรองโดยกฎหมายว่าด้วยสัญชาติ อาจได้มาโดยการเกิดหรือการยอมรับเข้าเป็นพลเมืองโดยการโอนสัญชาติ พลเมืองโดยทั่วไปมีสถานภาพทางกฎหมายและได้รับการรับรองสิทธิเสรีภาพตามรัฐธรรมนูญ ตลอดจนมีหน้าที่ต่อรัฐและสังคมที่ตนเป็นส่วนหนึ่งตามที่กฎหมายหรือขนบธรรมเนียมประเพณีกำหนด ในโลกดิจิทัล คนอาจเข้าร่วมชุมชนออนไลน์และกลายเป็นพลเมืองดิจิทัลได้ผ่านการใช้งานอุปกรณ์ดิจิทัล ซึ่งโลกและชุมชนออนไลน์ก็จะมีวิถีปฏิบัติและกฎเกณฑ์ในการอยู่ร่วมกันเสมือนสังคมในโลกแห่งความเป็นจริงได้ อย่างไรก็ตาม การเป็นพลเมืองดิจิทัลย่อมได้รับการคุ้มครองและบังคับโดยกฎหมายของรัฐในโลกแห่งความเป็นจริงเสมอ
Know more - consumer ผู้บริโภค
ผู้ที่สั่ง ซื้อ ใช้สินค้า ผลิตภัณฑ์ หรือบริการต่าง ๆ โดยในหลายกรณี รัฐมักเป็นตัวแทนของผู้บริโภคในการดำเนินการกับผู้ประกอบการ ผู้บริโภคได้รับการคุ้มครองตามสิทธิของผู้บริโภค เช่น สิทธิที่จะทราบข้อมูล สิทธิในการเลือก สิทธิที่จะได้รับความปลอดภัยในการบริโภค เป็นต้น ในการดำเนินชีวิตบนโลกออนไลน์ พลเมืองดิจิทัลจะต้องพบเจอกับผลิตภัณฑ์และโฆษณารูปแบบต่าง ๆ มากมาย การเรียนรู้สิทธิผู้บริโภค และการบริโภคอย่างมีจิตสำนึกต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม
Know more - communication การสื่อสาร
การรับ ส่ง แลกเปลี่ยนข้อมูลและข่าวสาร ซึ่งสามารถทำได้หลายวิธี โดยใช้สื่อกลางที่มีความหลากหลาย ในยุคปัจจุบัน การสื่อสารสามารถกระทำได้เป็นวงกว้างและรวดเร็วผ่านช่องทางออนไลน์ การสื่อสารจึงมีผลกระทบได้สูงทั้งทางบวกและทางลบ พลเมืองดิจิทัลควรเรียนรู้วิธีการสื่อสารที่ดีและมีประสิทธิภาพ ซึ่งจะช่วยให้สังคมทั้งในโลกความเป็นจริงและสังคมออนไลน์น่าอยู่มากขึ้น
Know more - cloud คลาวด์
คลาวด์ cloud computing คือเครื่องมือหรือบริการระบบเครือข่าย การเก็บข้อมูล การประมวลผล การใช้งานด้านซอฟต์แวร์ผ่านอินเตอร์เน็ต เป็นเทคโนโลยีที่พลเมืองดิจิทัลมีโอกาสใช้งานสูง
Know more
- D
- digital nomad ดิจิทัลโนแมด
บุคคลที่เดินทางท่องเที่ยวอย่างอิสระและทำงานทางไกลไปด้วยในเวลาเดียวกันโดยใช้เทคโนโลยีอินเตอร์เน็ต นับเป็นการใช้โลกออนไลน์ในการสร้างความสมดุลระหว่างการใช้ชีวิตและการทำงาน
Know more - digital wallet กระเป๋าเงินดิจิทัล ดิจิทัลวอลเล็ท
เครื่องมืออิเล็กทรอนิกส์ บริการออนไลน์ หรือโปรแกรมซอฟท์แวร์ซึ่งทำให้ฝ่ายหนึ่งสามารถทำธุรกรรมอิเล็กทรอนิกส์กับอีกฝ่ายหนึ่งโดยแลกเปลี่ยนเงินสกุลดิจิทัลกับสินค้าและบริการ อาจเป็นการจ่ายเงินทางออนไลน์ หรือจ่ายเงินด้วยอุปกรณ์ออนไลน์ในร้านค้าจริงก็ได้
Know more - data protection การป้องกันข้อมูล
การรักษาความปลอดภัยของข้อมูล มีจุดประสงค์เพื่อความปลอดภัยของข้อมูล (data security) โดยจำกัดการเข้าถึงของบุคคลที่ไม่มีส่วนเกี่ยวข้อง หรือป้องกันการนำข้อมูลไปใช้โดยบุคคลที่สาม องค์กรมักใช้เทคโนโลยีที่มีระบบป้องกันการเข้าถึงข้อมูลและระบบเครือข่ายขององค์กรให้ปลอดภัย
Know more - digital native ชาวดิจิทัลโดยกำเนิด
ผู้ที่เติบโตในยุคข้อมูลข่าวสาร หรือยุคดิจิทัล (digital age) โดยทั่วไปหมายถึงคนในเจนเนอเรชั่นมิลเลนเนียลหรือเจนเนอเรชั่นวาย (millenials, generation Y) เจนเนอเรชั่นแซด (generation Z) และเจนเนอเรชั่นอัลฟ่า (generation Alpha) เป็นนิยามกว้าง ๆ ที่ใช้ทำความเข้าใจผู้ที่เติบโตและมีพัฒนาการควบคู่ไปกับการเรียนรู้ข้อมูลดิจิทัลผ่านอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ เช่น คอมพิวเตอร์ โทรศัพท์มือถือ
Know more - digital migrant ผู้อพยพสู่โลกดิจิทัล
ผู้ที่เติบโตในยุคสื่อสิ่งพิมพ์และโทรทัศน์ หรือยุคก่อนการแพร่หลายของอินเตอร์เน็ต เป็นนิยามกว้าง ๆ ที่ใช้ทำความเข้าใจผู้ที่เรียนรู้การรับข้อมูลดิจิทัลผ่านอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ เช่น คอมพิวเตอร์ โทรศัพท์มือถือ และโซเชียลมีเดีย เมื่อเข้าสู่วัยผู้ใหญ่แล้ว
Know more - discrimination การเลือกปฏิบัติ
กระบวนการปฏิบัติที่ไม่ยุติธรรมหรือมีอคติต่อกลุ่มคนหรือชนชั้นที่มีความแตกต่างกัน โดยเฉพาะความแตกต่างทางชาติพันธุ์ เพศสภาพ อายุ ศาสนา หรือความพิการ ในหลายกรณีมีลักษณะเป็นการลิดรอนสิทธิของคนในกลุ่มหนึ่งและสร้างโอกาสหรืออภิสิทธิ์ให้แก่คนอีกกลุ่มหนึ่ง
Know more - digital marketing การตลาดดิจิทัล
การตลาด (การสร้างความพึงพอใจและรักษาฐานลูกค้า) โดยใช้อินเตอร์เน็ตและเนคโนโลยีดิจิทัลและสื่อดิจิทัล
Know more - dignity ศักดิ์ศรี
สภาวะหรือคุณค่าในตนซึ่งควรแก่การยกย่องให้เกียรติหรือเคารพ ความภาคภูมิใจในตนเอง การเคารพตนเอง
Know more - digital literacy ความรู้ดิจิทัล ทักษะความเข้าใจและใช้เทคโนโลยีดิจิทัล
ความสามารถของบุคคลในการค้นพบ ประเมิน และสื่อสารข้อมูลโดยการพิมพ์หรือช่องทางสื่อดิจิทัล เป็นการผสมกันของความสามารถทางเทคนิคและทางสมองในการใช้ข้อมูลและเทคโนโลยีการสื่อสารในการสร้างสรรค์ ประเมินค่า และการแชร์ข้อมูลข่าวสาร
Know more - digital footprint ดิจิทัลฟุตปริ้นท์ ร่อยรอยบนโลกออนไลน์
ชุดของกิจกรรม การกระทำ ผลงาน การสื่อสาร ที่มีความเฉพาะตัวและสามารถสืบสาวร่องรอยได้บนอินเตอร์เน็ตหรือบนอุปกรณ์ดิจิทัล มีทั้งที่เป็นแบบที่กระทำด้วยตัวเอง (active) และผู้อื่นกระทำ (passive) เช่น ประวัติการใช้งานเว็บไซต์ หรือข้อมูลที่เก็บในลักษณะคุกกี้ (cookies) เป็นต้น ดิจิทัลฟุตปริ้นท์อาจใช้ประโยชน์ในทางบวกหรือทางลบก็ได้ และมีความเชื่อมโยงกับความเป็นส่วนตัวของผู้ใช้งานออนไลน์
Know more - digital identity อัตลักษณ์ดิจิทัล
คือข้อมูลที่จัดเก็บในระบบคอมพิวเตอร์เกี่ยวกับตัวบุคคล องค์กร ซอฟต์แวร์ หรืออุปกรณ์ ซึ่งเป็นส่วนสำคัญในการยืนยันตัวตนเพื่อใช้งานอุปกรณ์หรือเข้าสู่โลกอินเตอร์เน็ต เช่น วันเดือนปีเกิด (date of birth) ชื่อผู้ใช้งาน (username) รหัสผ่าน (password) วันเดือนปีเกิด (date of birth) เลขประชาชน
Know more - digital citizenship พลเมืองดิจิทัล
ผู้ใช้งานอินเตอร์เน็ตเป็นประจำ ซึ่งนิยามบทบาทของตนเองในสังคมผ่านการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล มีแนวโน้มที่จะเสริมอำนาจพลเมืองผ่านแนวคิดที่เป็นประชาธิปไตย เช่น การรู้สิทธิของตนเองและผู้อื่นเมื่ออยู่บนโลกออนไลน์ เนื่องจากโลกออนไลน์มีลักษณะเป็นสังคมเสมือนจริงที่ทุกคนมีปฏิสัมพันธ์กันได้ทั้งทางบวกและทางลบ เป้าหมายของการเป็นพลเมืองดิจิทัลจึงได้แก่การใช้งานออนไลน์อย่างปลอดภัยรู้เท่าทัน รู้จักตนเอง มีความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น รู้สิทธิของตนเองและรู้วิธีจัดการเมื่อสิทธิเสรีภาพของเราถูกละเมิด รวมถึงใช้อุปกรณ์ดิจิทัลเป็นเครื่องมืออย่างมีประสิทธิภาพและอย่างมีสำนึกประชาธิปไตย
Know more - distance learning การศึกษาทางไกล
ลักษณะการเรียนรู้โดยผู้เรียนไม่ต้องอยู่ในโรงเรียน หรือโดยที่ผู้เรียนและผู้สอนอยู่คนละที่คนละเวลากัน การศึกษาทางไกลพึ่งพาเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้อง เช่น ไปรษณีย์ การถ่ายทอดโทรทัศน์ วิดิโอเทป อินเทอร์เน็ต (internet) การประชุมทางภาพ (video conference) และอื่น ๆ การศึกษาทางไกลกลายมาเป็นรูปแบบการการเรียนรู้หลักของหลายพื้นที่ในโลกช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดของไวรัส Covid-19 ระหว่างปี 2020-2021 และมีแนวโน้มที่จะมีบทบาทในชีวิตการเรียนรู้ของนักเรียนจำนวนมากขึ้นในอนาคต การศึกษาทางไกลยังมีบทบาทสูงในการจัดการเรียนรู้ตลอดชีวิต
Know more - diversity ความหลากหลาย
สภาวะที่มีหรือประกอบด้วยความแตกต่าง มักหมายถึงสังคมที่ประกอบด้วยผู้คนที่มีความแตกต่างทั้งทางสังคม เศรษฐกิจ ชาติพันธุ์ เพศสภาพ ฯลฯ ในสังคมออนไลน์ซึ่งรวมผู้คนจากทุกมุมโลกเข้าในพื้นที่เดียวกัน ความแตกต่างหลากหลายจึงเป็นเรื่องธรรมดาที่พลเมืองดิจิทัลต้องเผชิญและเรียนรู้ที่จะอยู่ร่วมกัน โดยยึดหลักความเสมอภาคและความอดทนอดกลั้น เพื่อให้สังคมออนไลน์เป็นสังคมที่น่าอยู่และโอบรับทุกคน ไม่กีดกันใครเอาไว้ข้างหลัง
Know more
- E
- e-sport อี-สปอร์ต
การแข่งขันวิดิโอเกมโดยผู้เล่นมืออาชีพ ส่วนใหญ่เป็นแบบหลายผู้เล่น (multiplayer) ทั้งแบบเดี่ยวและแบบทีม มีจุดเริ่มต้นมาจากวิดิโอเกมในช่วงทศวรรษที่ 2000 ก่อนที่จะพัฒนามาเป็นรูปแบบกีฬา มีการสนับสนุนโดยบริษัทผู้พัฒนาเกม และจัดการแข่งขันเป็นทัวร์นาเม้นท์
Know more - e-government รัฐบาลอิเล็กทรอนิกส์
การใช้เทคโนโลยีสื่อสารทางไกล เช่น คอมพิวเตอร์ อินเตอร์เน็ต ในการให้บริการสาธารณะแก่พลเมืองและบุคคลอื่น ๆ ในประเทศหรือเขตแดน ซึ่งช่วยเพิ่มโอกาสในการเข้าถึงรัฐบาลและบริการภาครัฐโดยตรงและสะดวกสบายแก่พลเมือง อาจแบ่งรูปแบบออกได้เป็นการสื่อสารระหว่างพลเมืองต่อรัฐ (citizen to government – C2G) ระหว่างรัฐบาลต่อหน่วยงานของรัฐอื่น (G2G) ระหว่างรัฐสู่พลเมือง (government to citizen
Know more - empathy ความเห็นอกเห็นใจ
ความสามารถในการเห็นมุมมองของผู้อื่น เข้าอกเข้าใจ รู้สึก และสามารถร่วมแบ่งปันและและตอบสนองต่อประสบการณ์ของผู้อื่นได้ ในชีวิตประจำวัน ความเห็นอกเห็นใจผู้อื่นอาจเกิดจากการเลี้ยงดูและประสบการณ์การมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่นทั้งทางวาจาและทางแสดงออก ส่วนในโลกออนไลน์ การสื่อสารโดยทั่วไปเป็นการสื่อสารด้วยภาษาเขียน จึงมีความแตกต่างไปจากชีวิตจริง อย่างไรก็ดี ภาษาเขียนก็สามารถสื่อสารอารมณ์ความรู้สึกของคน และผู้ใช้งานออนไลน์ก็สามารถเรียนรู้ความเห็นอกเห็นใจผู้อื่นบนโลกออนไลน์ได้เช่นกัน
Know more - e-commerce อีคอมเมิร์ซ การพาณิชย์อิเล็กทรอนิกส์
กิจกรรมการซื้อขายสินค้าและบริการที่ทำผ่านช่องทางออนไลน์หรืออินเตอร์เน็ต โดยอาศัยอุปกรณ์ดิจิทัล ซึ่งช่วยลดข้อจำกัดด้านเวลาและสถานที่ในการซื้อขาย และลดต้นทุนในการทำธุรกิจ ผู้ซื้อซื้อของออนไลน์ (online-shopping) บนตลาดออนไลน์ (online marketplace) โดยการซื้อขายอาจเป็นแบบธุรกิจต่อลูกค้า (business-to-customer – B2C) แบบธุรกิจต่อธุรกิจ (business-to-business – B2B) แบบลูกค้าต่อธุรกิจ (customer-to-business –
Know more - equality ความเสมอภาค
สภาวะที่บุคคลมีความเท่ากันด้านสถานภาพ สิทธิ และโอกาส ไม่ว่าบุคคลนั้น ๆ จะมีเพศ อายุ เชื้อชาติ ศาสนา ทัศนคติทางการเมือง และคุณสมบัติอื่น ๆ อย่างไร ในสังคมประชาธิปไตย ความเสมอภาคของบุคคลได้รับการรับรองโดยรัฐธรรมนูญ อย่างไรก็ตาม ในชุมชนออนไลน์ซึ่งคนมีปฏิสัมพันธ์กันข้ามเขตแดนและอำนาจอธิปไตยของรัฐ ความเสมอภาคก็เป็นหลักการพื้นฐานที่สำคัญในการอยู่ร่วมกันในชุมชนของพลเมืองดิจิทัลทุกคน
Know more - ethics จริยธรรม
จริยธรรม หลักการทางศีลธรรมที่กำหนดความคิดและพฤติกรรมในการทำสิ่งต่างๆ และเป็นหลักการที่กำหนดความควรไม่ควร จริยธรรมเป็นสิ่งที่ควรคำนึงถึงเสมอเมื่ออยู่ในสังคม ทั้งในชีวิตจริงและบนโลกออนไลน์
Know more
- F
- filtering การกรอง การกลั่นกรอง
กระบวนการผ่านอุปกรณ์เพื่อนำสิ่งที่ไม่ต้องการออก หรือการคัดแยกสิ่งที่ไม่ต้องการออกไป บนโลกดิจิทัล ข้อมูลข่าวสารต่าง ๆ มีอยู่และไหลเวียนเป็นจำนวนมาก มีทั้งข้อมูลที่จริงและไม่จริง เป็นประโยชน์และไม่เป็นประโยชน์ สำคัญและไม่สำคัญ เร่งด่วนและไม่เร่งด่วน พลเมืองดิจิทัลซึ่งรับข้อมูลข่าวสารทางออนไลน์จึงควรต้องใช้วิจารณญาณในการกรองข้อมูลข่าวสารเพื่อให้เกิดประโยชน์และไม่เกิดโทษต่อตนเอง โดยอาจใช้อุปกรณ์ตัวช่วยในการกรองด้วยก็ได้
Know more - freedom เสรีภาพ อิสรภาพ ความมีอิสระ
อำนาจและสิทธิที่จะคิด พูด และกระทำได้ตามความต้องการโดยไม่ถูกขัดขวางยับยั้ง เสรีภาพจึงเป็นรากฐานของความคิดสร้างสรรค์ พลเมืองในระบอบประชาธิปไตยได้รับการรับรองเสรีภาพโดยรัฐธรรมนูญ ในสังคมที่มีความแตกต่างหลากหลาย พลเมืองควรเรียนรู้ขอบเขตของเสรีภาพ ใช้เสรีภาพของตนอย่างใส่ใจความรู้สึกของผู้อื่น และรู้จักใช้ความอดทนอดกลั้นในการอยู่ร่วมกับเสรีภาพของคนอื่นที่เราอาจไม่ชอบ ในขณะเดียวกันก็ต้องเรียนรู้วิธีจัดการเมื่อเสรีภาพของเราถูกจำกัดโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย ทั้งจากโดยรัฐและจากบุคคลอื่น ทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและบนโลกออนไลน์
Know more - fraternity ภราดรภาพ ความเป็นพี่น้อง
ความสัมพันธ์เชิงจริยธรรมระหว่างบุคคลหรือกลุ่มคน ซึ่งเกิดจากความตระหนักในผลประโยชน์ เป้าหมาย หรือมาตรฐานที่มีร่วมกัน ในชุมชนหรือสังคม เราซึ่งเป็นพลเมืองอาจเกิดความสัมพันธ์ที่มีลักษณะเป็นพี่น้องกับคนหรือกลุ่มคนอื่นได้หากมีจุดร่วม โดยเฉพาะในสังคมออนไลน์ ซึ่งรวมผู้คนจากทุกมุมโลกเข้ามาอยู่ในพื้นที่เดียวกัน คำว่าภราดรภาพหรือ Freternité ในภาษาฝรั่งเศส ยังเป็นหนึ่งในคำขวัญประจำชาติฝรั่งเศสด้วย
Know more
- G
- generative AI เจนเนอเรทีฟเอไอ ปัญญาประดิษฐ์สรรค์สร้าง
ปัญญาประดิษฐ์ที่มีความสามารถสร้างข้อความ ภาพ ภาพเคลื่อนไหว หรือข้อมูลรูปแบบอื่นๆ โดยใช้สูตรที่กำหนดไว้โดยผู้ออกแบบ สามารถเรียนรู้และกำหนดโครงสร้างของข้อมูลที่ป้อนให้และสร้างข้อมูลชุดใหม่ๆ ที่คล้ายคลึงเชื่อมโยงกับชุดข้อมูลที่ป้อนให้
Know more - globalization โลกาภิวัตน์
กระบวนการมีปฏิสัมพันธ์และหลอมรวมระหว่างกลุ่มคน บริษัท และรัฐบาลทั่วโลก เป็นคำที่ใช้แพร่หลายในยุค 1990s ในการอธิบายลักษณะการเชื่อมโยงเข้าด้วยกันในระดับโลกอย่างไม่เคยมีมาก่อนด้วยเทคโนโลยีของยุคหลังสงครามเย็น ซึ่งส่งผลให้เกิดการเติบโตของเศรษฐกิจระหว่างประเทศ การแลกเปลี่ยนความคิด ความเชื่อ และวัฒนธรรมระหว่างกัน
Know more - global citizen พลเมืองโลก
รูปแบบของอัตลักษณ์ที่มีลักษณะอยู่เหนือเขตแดนทางภูมิศาสตร์หรือการเมือง ซึ่งความรับผิดชอบและสิทธิ์อันเนื่องมาจากอัตลักษณ์นั้นเกิดจากการเป็นสมาชิกของมนุษยชาติในระดับโลก การเป็นพลเมืองโลกไม่จำเป็นต้องเป็นการสละสัญชาติหรืออัตลักษณ์ที่ผูกพันอยู่กับท้องถิ่นในระดับอื่น ๆ แต่เป็นการลำดับความสำคัญของสถานะการเป็นพลเมืองโลกเหนือกว่าอัตลักษณ์อื่น การเป็นพลเมืองโลกเป็นแนวคิดที่เกิดตามมาจากโลกาภิวัตน์
Know more - generation X-Y-Z เจนเนอเรชัน X-Y-Z
เจนเนอเรชั่น คือกลุ่มคนที่เกิดและมีชีวิตอยู่ในช่วงเวลาเดียวกัน แบ่งแยกโดยช่วงเวลาของยุคสมัยประมาณ 20-30 ปี ซึ่งเป็นระยะเวลาที่คนเกิด เติบโตเป็นผู้ใหญ่ และมีลูก ในโลกตะวันตกหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 เป็นต้นมามักแบ่งคนออกเป็นเจนเนอเรชั่นกว้าง ๆ ได้แก่ เบบี้บูม (baby boomers – เกิดประมาณ 1946-1964) เจนเนอเรชั่นเอ็กซ์
Know more - greenwashing การฟอกเขียว
การสร้างภาพลักษณ์ขององค์กรว่ามีความรับผิดชอบต่อสิ่งแวดล้อมและรักษ์โลก แต่อาจไม่ได้มีการลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมจริง
Know more
- H
- hate speech ประทุษวาจา ถ้อยคำที่สร้างความเกลียดชัง
การพูดในที่สาธารณะซึ่งแสดงออกถึงความเกลียดชัง สนับสนุนให้ใช้ความรุนแรงต่อบุคคลหรือกลุ่มคน โดยมีพื้นฐานมาจากเรื่องใดเรื่องหนึ่ง เช่น เชื้อชาติ ศาสนา เพศ รสนิยมทางเพศ เป็นต้น
Know more - hacker การเจาะระบบ การแฮ็ก
บุคคลซึ่งมีความรู้ในการรบกวนระบบคอมพิวเตอร์หรือสามารถเจาะระบบคอมพิวเตอร์และข้อมูลซึ่งโดยปกติแล้วไม่ได้ให้เข้าถึงได้ อาจทำโดยวิธีการทางกฎหมาย เช่น การใช้กฎหมายบังคับให้ต้องเข้าถึงข้อมูลที่เกี่ยวกับอาชญากรรม หรือทำการโจมตีไซเบอร์อย่างไม่ชอบด้วยกฎหมายก็ได้ ในบางความหมายเชิงบวก แฮ็กเกอร์อาจหมายถึงผู้มีทักษะที่สามารถบรรลุเป้าประสงค์โดยวิธีการที่ไม่เป็นไปตามมาตรฐาน
Know more - human rights สิทธิมนุษยชน
หลักการหรือบรรทัดฐานทางจริยธรรมสำหรับมาตรฐานพฤติกรรมมนุษย์ และได้รับการคุ้มครองในฐานะสิทธิพื้นฐานในกฎหมายขั้นพื้นฐาน กฎหมายระดับประเทศ และกฎหมายระหว่างประเทศ เป็นที่ยอมรับกันว่ามนุษย์ทุกคนเกิดมาพร้อมกับสิทธิ์นี้เพียงเพราะว่าคนนั้นเป็นมนุษย์เท่านั้น โดยไม่คำนึงถึงชาติพันธุ์ เพศ เชื้อชาติ ภาษา ศาสนา หรือสถานะอย่างอื่น สิทธิมนุษยชนรวมถึงสิทธิในการมีชีวิตและเสรีภาพ อิสระจากการถูกจับเป็นทาสและการทรมาน เสรีภาพในการแสดงความติดเห็น สิทธิในการทำงานและการศึกษา เป็นต้น
Know more - harrassement การข่มขู่คุกคาม
พฤติกรรมซึ่งโดยธรรมชาติแล้วเป็นการละเมิดบุคคล ได้แก่ การข่ม ดูหมิ่น ขู่ขวัญ ซึ่งในทางสังคมและศีลธรรมแล้วถือว่าไม่มีความสมเหตุสมผล และในทางกฎหมายถือว่าเป็นการสร้างความไม่สงบ ทำให้ขุ่นข้องหมองใจ และเป็นการคุกคามคนในสังคม และเป็นการทำให้ผู้อื่นเสื่อมซึ่งสิทธิ์และประโยชน์อันพึงได้พึงมี เมื่อพฤติกรรมเช่นว่านี้เกิดขึ้นซ้ำซากมักสามารถนิยามได้ว่าเป็นการกลั่นแกล้งระราน (bullying) และเป็นมากกว่าเพียงการดูหมิ่นธรรมดา
Know more
- I
- internet culture วัฒนธรรมอินเตอร์เน็ต
วัฒนธรรมซึ่งเกิดขึ้นจากการใช้เครือข่ายคอมพิวเตอร์เพื่อการสื่อสาร ความบันเทิง และธุรกิจ ก่อให้เกิดรูปแบบการสื่อสารทางเครือข่ายแบบใหม่ เช่น การสื่อสารทางเน็ตเวิร์ค (network communication) ชุมชนออนไลน์ (online community) เกมออนไลน์ (online multi-player gaming) โซเชียลมีเดีย เป็นต้น ก่อให้เกิดประเด็นเช่น อัตลักษณ์ (identity)
Know more - information overload ข้อมูลโอเวอร์โหลด, ข้อมูลเกินพิกัด
ความยากลำบากในการทำความเข้าใจประเด็นและตัดสินใจอย่างมีประสิทธิภาพเมื่อบุคคลได้รับข้อมูลมากเกินไปเกี่ยวกับประเด็นนั้น ๆ มักเกี่ยวข้องกับการรับข้อมูลต่าง ๆ ในชีวิตประจำวันที่มีปริมาณมากเกินไป ซึ่งมีงานวิจัยระบุว่าเมื่อข้อมูลที่ได้รับมีปริมาณมากถึงจุดหนึ่งจะส่งผลให้คุณภาพในการตัดสินใจของบุคคลลดลง
Know more - international ระหว่างประเทศ, นานาชาติ
การดำรงอยู่ เกิดขึ้น หรือส่งผ่านระหว่างรัฐ 2 รัฐหรือมากกว่า หรือซึ่งตกลง หรือซึ่งใช้ระหว่างประเทศ 2 ประเทศขึ้นไป
Know more - intelligence ปัญญา ความเฉลียวฉลาด การสืบราชการลับ
ความสามารถในการได้มาและใช้ความรู้หรือทักษะ ในบริบทของรัฐ ใช้กับการรวบรวมข้อมูลที่มีประโยชน์ในทางทหารและการเมือง ในโลกดิจิทัลเมื่อข้อมูลถูกจัดเก็บในรูปแบบไฟล์ การเจาะเข้าระบบเพื่อขโมย ทำซ้ำข้อมูล หรือทำลายสามารถกระทำได้โดยง่าย ข้อมูลที่ใช้ประโยชน์ในทางสาธารณะ เช่น ฐานข้อมูลทะเบียนราษฎร จึงต้องมีการจัดเกบอย่างปลอดภัยในทางไซเบอร์เพื่อป้องกันการสืบข่าวในทางลับต่อข้อมูลดิจิทัล
Know more - information sharing การแบ่งปันข้อมูลข่าวสาร
หรือ การแลกเปลี่ยนข้อมูลข่าวสาร (information sharing) หมายถึงการที่บุคคลหรือองค์กรส่งข้อมูลต่อกัน ซึ่งอาจทำด้วยวิธีอิเล็กทรอนิกส์หรือผ่านระบบเฉพาะ มีหลายรูปแบบ ได้แก่ หนึ่งต่อหนึ่ง (one-to-one) หนึ่งต่อหลาย (one-to-many) หลายต่อหลาย (many-to-many) หลายต่อหนึ่ง (many-to-one) ตัวอย่างเช่น อีเมล์ (email) บล็อก
Know more - intellectual property ทรัพย์สินทางปัญญา
ประเภทของทรัพย์สินซึ่งรวมถึงการสร้างสรรค์อันจับต้องไม่ได้ของภูมิปัญญาของมนุษย์ ทรัพย์สินทางปัญญามีหลายประเภทด้วยกัน เช่น สิทธิบัตร ลิขสิทธิ์ เครื่องหมายการค้า ความลับทางธุรกิจ เป็นต้น ซึ่งในกฎหมายของแต่ละประเทศให้การรับรองคุ้มครองแตกต่างกัน
Know more
- L
- legal ทางกฎหมาย ชอบด้วยกฎหมาย
การกระทำหรือสิ่งที่เป็นไปโดยมีพื้นฐานทางกฎหมาย ได้รับการสถาปนา อนุญาต เรียกร้อง หรือสั่งโดยกฎหมาย
Know more - liberty เสรีภาพ อิสรภาพ ความมีอิสระ
อำนาจและสิทธิที่จะคิด พูด และกระทำได้ตามความต้องการโดยไม่ถูกขัดขวางยับยั้ง เสรีภาพจึงเป็นรากฐานของความคิดสร้างสรรค์ พลเมืองในระบอบประชาธิปไตยได้รับการรับรองเสรีภาพโดยรัฐธรรมนูญ ในสังคมที่มีความแตกต่างหลากหลาย พลเมืองควรเรียนรู้ขอบเขตของเสรีภาพ ใช้เสรีภาพของตนอย่างใส่ใจความรู้สึกของผู้อื่น และรู้จักใช้ความอดทนอดกลั้นในการอยู่ร่วมกับเสรีภาพของคนอื่นที่เราอาจไม่ชอบ ในขณะเดียวกันก็ต้องเรียนรู้วิธีจัดการเมื่อเสรีภาพของเราถูกจำกัดโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย ทั้งจากโดยรัฐและจากบุคคลอื่น ทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและบนโลกออนไลน์ คำว่าเสรีภาพภาพหรือ Liberté ในภาษาฝรั่งเศส ยังเป็นหนึ่งในคำขวัญประจำชาติฝรั่งเศสด้วย
Know more
- M
- meme มีม
ความคิดริเริ่ม พฤติกรรม สัญลักษณ์ หรือการปฏิบัติ ที่แพร่จากการลอกเลียนจากคนหนึ่งไปสู่คนอื่น ๆ ในวัฒนธรรมเดียวกัน มักพาเอาความหมายเชิงสัญลักษณ์ที่เป็นตัวแทนของปรากฎการณ์หรือธีมเฉพาะ อาจทำโดยการเขียน การพูด กิริยาท่าทาง พิธีกรรม ภาพล้อเลียนประกอบคำศัพท์ต่าง ๆ ที่มีความหมายเชิงตลก คำว่า meme มาจากคำว่า gene ยีน
Know more - millenials คนรุ่นมิลเลนเนียล
หรือ เจนเนอเรชั่นวาย (generation Y) คือกลุ่มคนที่เกิดในช่วงระหว่างปี 1981-1996 (บางแหล่งอาจกำหนดช่วงปีเกิดประมาณ 1980s-2020s) ในช่วงปีดังกล่าวเป็นช่วงที่อัตราการเกิดสูงขึ้นมากกว่าทศวรรษก่อนหน้า คนในเจนเนอเรชั่นมิลเลนเนียลถือได้ว่าเป็นผู้เติบโตในโลกดิจิทัล หรือชาวดิจิทัลโดยกำเนิด (digital native) กลุ่มแรก ๆ
Know more - mass media สื่อมวลชน สื่อสารมวลชน
สื่อในรูปแบบต่าง ๆ ที่เข้าถึงผู้ชมจำนวนมากผ่านการสื่อสารมวลชน การถ่ายทอด มีรูปแบบเปลี่ยนแปลงไปตามเทคโนโลยี นับตั้งแต่หนังสือพิมพ์ ภาพยนตร์ วิทยุ โทรทัศน์ ไปจนถึงอินเตอร์เน็ตและโซเชียลมีเดีย
Know more - mobilisation การระดมพล การระดมคน
ในบริบาททางการทหาร หมายถึง การรวบรวมกำลังคนและยุทธปัจจัยและเตรียมพร้อมเพื่อการทำสงคราม ในบริบาททางการทหาร ในบริบททางการเมือง การระดมคนอาจหมายถึงการรวบรวมคนหรือทรัพยากรในการดำเนินกิจกรรมใด ๆ ทั้งทางการเมืองและทางสังคม
Know more - mental wellbeing สุขภาวะทางจิต
สภาวะทางจิตใจซึ่งช่วยให้คนสามารถเผชิญ จัดการ และผ่านพ้นเหตุการณ์ต่าง ๆ ในชีวิตไปได้อย่างดี ช่วยในการเรียนรู้จักตนเอง ช่วยในการเรียนรู้สิ่งต่าง ๆ และการทำงาน และสร้างประโยชน์ต่อสังคมได้ พลเมืองดิจิทัลควรเรียนรู้ที่จะสำรวจสุขภาวะทางจิตของตนเองอย่างสม่ำเสมอและไม่ละเลยที่จะพูดคุยปรึกษาผู้อื่นเมื่อรู้สึกว่าเกิดปัญหา
Know more
- N
- netizen เน็ตทิเซ็น พลเมืองอินเตอร์เน็ต
คนที่มีส่วนร่วมอย่างตื่นตัวบนชุมชนออนไลน์หรือบนโลกอินเตอร์เน็ต เกิดจากการผสมคำว่า internet (อินเตอร์เน็ต) และ citizen (พลเมือง) เข้าด้วยกัน พลเมืองอินเตอร์เน็ตมีความหลากหลายเนื่องจากอินเตอร์เน็ตสามารถเข้าถึงได้จากที่ไหนก็ได้บนโลก
Know more - nudity นู้ด สภาพเปลือยกาย
สภาวะของมนุษย์ซึ่งไม่สวมใส่เสื้อผ้าอาภรณ์ ทั้งในฐานะเครื่องปกปิดร่างกาย ปกป้องร่างกายจากสภาพอากาศ หรือการประดับกาย สภาพเปลือยกายถูกนิยามความหมายแตกต่างกันไปในแต่ละวัฒนธรรม อาจเชื่อมโยงกับคุณค่าทางความเชื่อ ศาสนา พิธีกรรม ศิลปะ การบ่งบอกสถานภาพทางสังคม ไปจนถึงเรื่องทางเพศ ในสังคมสมัยใหม่ นู้ดหรือสภาพเปลือยกายมักถูกพิจารณาในฐานะพื้นที่ส่วนตัวของบุคคล
Know more - new normal ความปกติใหม่
พฤติกรรมและรูปแบบการดำเนินชีวิตแบบใหม่ที่แตกต่างจากในอดีต มักถูกใช้อธิบายรูปแบบชีวิตที่จะเปลี่ยนแปลงไปหลังจากเหตุการณ์การแพร่ระบาดของเชื้อไวรัส Covid-19 ที่เกิดขึ้นทั่วโลกระหว่างปี 2020-2021 เช่น การเว้นระยะห่างระหว่างบุคคล การเรียนและทำงานทางไกล การซื้อขายและทำธุรกรรมออนไลน์เพื่อลดการสัมผัส แม้กระทั่งการพบแพทย์และการผ่าตัดทางไกล เป็นต้น ในวิถีชีวิตทึ่เป็นความปกติใหม่ เทคโนโลยีดิจิทัลจะเข้ามามีบทบาทในชีวิตประจำวันของคนเพิ่มขึ้นอย่างมาก (digital takeover) เพื่อเติมเต็มปฏิสัมพันธ์ทางกายภาพระหว่างบุคคลที่ขาดหาย/เปลี่ยนแปลงไป ทักษะของการเป็นพลเมืองดิจิทัลจึงกลายมาเป็นเรื่องสำคัญจำเป็นสำหรับวิถีชีวิตแห่งความปกติใหม่ด้วยเช่นกัน
Know more
- O
- online shopping การช้อปปิ้งออนไลน์ การซื้อของออนไลน์
รูปแบบของการทำธุรกิจอิเล็กทรอนิกส์ซึ่งทำให้ผู้บริโภคสามารถซื้อสินค้าและบริการโดยตรงจากผู้ขายผ่านอินเตอร์เน็ตโดยใช้เว็บเบราว์เซอร์ (web browser) และแอปพลิเคชันบนมือถือ (mobile app) ผู้บริโภคอาจค้นหาสินค้าหรือบริการที่ต้องการผ่านเว็บไซต์ของผู้ขายหรือค้นหาผ่านเสิร์ชเอนจิน (shopping search engine) ก็ได้
Know more - originality ความคิดริเริ่ม ความแปลกใหม่
ความสามารถในการคิดอย่างอิสระและสร้างสรรค์ หรือคุณลักษณะที่พิเศษ น่าสนใจและไม่เหมือนใคร ซึ่งแตกต่างจากการผลิตซ้ำ (reproductions) ทำสำเนา (clones) คัดลอก (copies) ปลอมแปลง (forgeries) หรือผลงานที่ถ่ายทอดคุณลักษณะสำคัญของงานชิ้นอื่น (substantial derivative works)
Know more - online marketing การตลาดออนไลน์
หรือ การโฆษณาออนไลน์ (online advertising) หมายถึง การสร้างความพึงพอใจและรักษาฐานลูกค้า และการประชาสัมพันธ์โดยใช้อินเตอร์เน็ตเพื่อส่งเสริมสินค้าและบริการสู่ผู้ใช้งานอินเตอร์เน็ต รูปแบบของการตลาดออนไลน์เช่น การตลาดเสิร์ชเอนจิน (search engine marketing – SEM) การตลาดสื่อสังคมออนไลน์ (social media marketing) และการตลาดทางโทรศัพท์ (mobile
Know more - online shaming การประจานบนโลกออนไลน์
การล้อเลียน ดูถูกเหยียดหยาม ล่วงละเมิด โดยใช้อุปกรณ์ดิจิทัล ในช่องทางออนไลน์หรือบนโลกอินเตอร์เน็ต โดยการเผยแพร่ความเท็จหรือบิดเบือนความจริงเกี่ยวกับบุคคล โดยมีจุดประสงค์เพื่อเหยียดหยาม ด้อยค่า ทำให้อับอาย ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อผู้ตกเป็นเป้าหมายทั้งทางอารมณ์ความรู้สึกและทางการเงิน พลเมืองดิจิทัลจึงต้องใช้งานโลกออนไลน์อย่างตระหนักถึงความรู้สึกของผู้อื่นอยู่เสมอเพื่อหลีกเลี่ยงการประจานผู้อื่นทางออนไลน์ทั้งโดยตั้งใจและไม่ตั้งใจ
Know more
- P
- PDPA – Personal Data Protection Act พีดีพีเอ – พระราชบัญญัติคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล
กฎหมายระดับพระราชบัญญัติเพื่อคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล ความเป็นส่วนตัวของบุคคล และวางระเบียบการประมวลข้อมูลส่วนบุคคล กฎหมายดังกล่าวมีการประกาศใช้ในประเทศไทยครั้งแรก คือ พระราชบัญญัติคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคล พ.ศ. 2562
Know more - precaution ข้อควรระวัง การป้องกันไว้ก่อน
มาตรการซึ่งทำไว้ล่วงหน้าเพื่อป้องกันสิ่งอันตราย สิ่งไม่พึงประสงค์ หรือความไม่สะดวกที่อาจเกิดขึ้นได้ ตัวอย่างเช่น ในการใช้งานโลกออนไลน์เราควรเรียนรู้ถึงความเสี่ยงต่าง ๆ บนโลกออนไลน์ เพื่อจะได้หลีกเลี่ยงผลกระทบเชิงลบ และเป็นพลเมืองดิจิทัลที่ได้ประโยชน์จากโลกออนไลน์อย่างเต็มที่ เป็นต้น
Know more - prejudice อคติ ความลำเอียง
ความเห็นหรือทัศนคติซึ่งไม่วางอยู่บนหลักเหตุผลหรือประสบการณ์จริง หรือทัศนคติต่อบุคคลโดยรับรู้จากกลุ่มที่บุคลนั้น ๆ สังกัด เช่น กลุ่มทางการเมือง เพศ เพศสภาพ ความเชื่อ ค่านิยม ชนชั้นทางสังคม อายุ ความพิการ ชาติพันธุ์ ภาษา วัฒนธรรม ความสูง น้ำหนัก อาชีพ ความร่ำรวย
Know more - permission การอนุญาต คำอนุญาต
ความยินยอม การให้สิทธิ หรือมอบอำนาจ สามารถมองได้ทั้งจากมุมมองของมารยาททางสังคมและแง่มุมทางกฎหมาย
Know more - political correctness (PC) ความถูกต้องทางการเมือง
นิยามซึ่งใช้ในการอธิบายภาษา นโยบาย หรือมาตรการซึ่งใช้อย่างจงใจหลีกเลี่ยงการละเมิดหรือสร้างความเสียเปรียบให้กับกลุ่มคนบางกลุ่มในสังคม เช่น ภาษาที่แสดงถึงการครอบคลุมทุกคนในสังคม (inclusive) มากกว่าภาษาที่กีดกันคนกลุ่มน้อยหรือผลักกลุ่มคนบางกลุ่มไปอยู่ชายขอบ ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มที่จำแนกโดยชาติพันธุ์ เพศ รสนิยมทางเพศ หรือความพิการ
Know more - privacy ความเป็นส่วนตัว
ความสามารถของบุคคลหรือกลุ่มบุคคลในการอยู่สันโดษ ไม่ยุ่งเกี่ยวกับผู้อื่น ความสามารถในการรักษาความลับ และความสามารถในการเลือกแสดงออกถึงตัวตน ในแต่ละวัฒนธรรมนิยามความเป็นส่วนตัวแตกต่างกันออกไป แต่ในสังประชาธิปไตย ความเป็นส่วนตัวเป็นสิทธิส่วนบุคคลอย่างหนึ่ง การเข้ามาของอินเตอร์เน็ตและโลกดิจิทัลทำให้ข้อมูลส่วนบุคคลจำนวนมากถูกทำให้เป็นดิจิทัลซึ่งผลิตซ้ำและส่งต่อได้ง่ายและรวดเร็ว ความเป็นส่วนตัวของพลเมืองดิจิทัลจึงมีความอ่อนไหวและท้าทายมากกว่าในโลกแห่งความเป็นจริง
Know more - petition การเข้าชื่อยื่นข้อเสนอ การเข้าชื่อร้องเรียน การยื่นฎีกา
การเรียกร้องหรือขอให้กระทำสิ่งใด ๆ มักถูกใช้ในบริบทของรัฐบาลหรือกิจกรรมสาธารณะ มีรูปแบบเป็นเอกสารทางการที่ลงชื่อโดยบุคคลหลายคน การเข้าชื่อยื่นข้อเสนออาจทำโดยวาจา เป็นเอกสารลายลักษณ์อักษร หรือส่งผ่านอินเตอร์เน็ตก็ได้
Know more - public domain สาธารณสมบัติ
สิ่งประดิษฐ์หรือผลงานทางวรรณกรรมที่สิทธิบัตรหรือลิขสิทธิ์หมดอายุ หรือผู้สร้างหรือเจ้าของยินยอมให้ใคร ๆ มาคัดลอกนำไปใช้ได้โดยไม่ผิดพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ หรือผลงานที่ไม่คุ้มครองด้วยกฎหมายลิขสิทธิ์
Know more - phishing การล่อลวงทางอินเตอร์เน็ต
แผลงมาจากคำว่า fishing (ตกปลา/ตกเบ็ด) หมายถึงการหลอกลวงซึ่งผู้กระทำหลอกให้เหยื่อเผิดเผยข้อมูลส่วนบุคคลหรือข้อมูลที่มีความอ่อนไหว อาจกระทำโดยการติดตั้งมัลแวร์ (malware – ซอฟท์แวร์ซึ่งติดตั้งโดยไม่ได้รับความยินยอมจากเจ้าของอุปกรณ์) ซึ่งทำให้ผู้หลอกลวงสามารถติดตามหรือล่วงรู้ข้อมูลความเคลื่อนไหวของผู้ใช้งานออนไลน์ได้โดยไม่รู้ตัว และอาจนำไปสู่อาชญากรรมออนไลน์อื่นๆ ได้ รูปแบบที่พบบ่อยคือทางอีเมล์ (email phishing)
Know more - pornography สื่อทางเพศ สื่อลามก สื่อกระตุ้นเร้าความต้องการทางเพศ
วัสดุหรือสื่อเกี่ยวกับเพศซึ่งมีจุดประสงค์ในการกระตุ้นเร้าอารมณ์ทางเพศ มีหลักฐานปรากฎตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ บางส่วนมีความเกี่ยวข้องกับศาสนาและความเชื่อ แต่มักจะเชื่อมโยงกับประเด็นทางด้านศีลธรรมและกฎหมาย และรัฐในโลกสมัยใหม่เข้ามามีบทบาทในการตัดสินคุณค่าและจัดการการเข้าถึงสื่อของประชาชน สื่อทางเพศมีการผลิต เผยแพร่ และเข้าถึงได้ง่ายขึ้นผ่านเทคโนโลยีดิจิทัลและโลกออนไลน์ การจำกัดควบคุมจึงมีความท้าทายมากขึ้นตามไปด้วย อย่างไรก็ตาม วิจารณญาณเป็นเรื่องของพลเมืองดิจิทัลทุกคนที่จะตัดสินใจและใช้งาน พลเมืองดิจิทัลจึงควรเรียนรู้เพื่อหาความเหมาะสมสำหรับตนเอง ครอบครัว ชุมชน และสังคม
Know more - public humiliation การประจานในที่สาธารณะ
เรียกอีกอย่างว่า การทำให้อับอายในที่สาธารณะ (public shaming) คือรูปแบบของการลงโทษที่มุ่งทำให้เสื่อมเกียรติหรือทำให้อับอายขายหน้าในที่สาธารณะ เคยเป็นรูปแบบการลงโทษทั่วไปของรัฐจนกระทั่งเสื่อมความนิยมไปในศตวรรษที่ 20 ในโลกออนไลน์และโซเชียลมีเดียที่มีลักษณะเป็นพื้นที่สาธารณะและการติดต่อสื่อสารสามารถทำได้อย่างรวดเร็ว การประจานในที่สาธารณะอาจเกิดขึ้นได้ด้วยจุดประสงค์ที่แตกต่างกัน เช่น เป็นเครื่องมือในการเรียกร้องทางการเมือง ซึ่งอาจเป็นการละเมิดสิทธิในความเป็นส่วนตัวและเป็นการคุกคามผู้อื่น จึงเป็นการกระทำที่มีความอ่อนไหวและควรเรียนรู้วิธีการรับมือเมื่อต้องประสบด้วยตนเอง
Know more - participation การมีส่วนร่วม
คือการร่วมกระทำกิจกรรมใด ๆ กับผู้อื่นในชุมชน ซึ่งเป็นพฤติกรรมที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติของมนุษย์ที่เป็นสัตว์สังคม การมีส่วนร่วมของพลเมืองเป็นหลักการสำคัญของการปกครองในทุกรูปแบบ แต่ในระบอบประชาธิปไตย การมีส่วนร่วมของพลเมืองที่มีสิทธิ เสรีภาพ และจิตสาธารณะ จะช่วยให้เกิดผลกระทบเชิงบวกต่อสาธารณะได้ การมีส่วนร่วมสามารถทำได้ทั้งในชุมชนในชีวิตจริงและในชุมชนออนไลน์ ในหลายประเทศ รัฐบาลอาจจัดช่องทางให้ประชาชนมีส่วนร่วมทางการเมืองผ่านช่องทางออนไลน์ได้ด้วย
Know more
- R
- respect ความเคารพ การเคารพ
ความรู้สึกเชิงบวกหรือการแสดงออกต่อบุคคลหรือสิ่งที่เชื่อว่าดี สำคัญ มีคุณสมบัติ ความรู้สึกเชิงบวกรวมถึงการยกย่องสิ่งหรือคนนั้น ๆ ความเคารพเป็นสิ่งที่นิยามโดยสังคมและวัฒนธรรมและแสงออกได้ทั้งด้วยวาจา เช่น การใช้ภาษาสุภาพ การกล่าวขอบคุณ และด้วยกิริยา เช่น การไหว้ การวางตัวตามกาลเทศะ เป็นต้น ในระบอบประชาธิปไตย บุคคลทุกคนมีสถาพภาพ สิทธิ และเสรีภาพที่ควรแก่การเคารพอย่างเท่าเทียมกัน ความเคารพยังเป็นหลักการสำคัญในการเป็นพลเมืองที่อยู่ร่วมกันในสังคม นับตั้งแต่การเคารพกฎเกณฑ์
Know more - revenge porn การแก้แค้นประจานด้วยสื่อลามก
การเผยแพร่ภาพนิ่งหรือภาพเคลื่อนไหวที่มีความโจ่งแจ้งทางเพศของบุคคลโดยไม่ได้รับความยินยอม เนื้อหาอาจมีความเกี่ยวข้องกับความรุนแรง ยาเสพติด และมักถูกพิจารณาว่าเป็นการล่วงละเมิดทางจิตใจ (psychological abuse) ความรุนแรงในครอบครัว (domestic violence) และการล่วงละเมิดทางเพศ (sexual abuse) ในหลายประเทศมีกฎหมายคุ้มครองการแก้แค้นประจานด้วยสื่อลามกโดยเฉพาะ
Know more - responsibility ความรับผิดชอบ
สภาวะที่มีหน้าที่ในการกระทำสิ่งใด ๆ โดยยอมรับความเสี่ยงต่อการวิพากษ์วิจารณ์หรือผลที่อาจเกิดขึ้นตามมา ซึ่งการกระทำดังกล่าวมักเกี่ยวกับพันกับศีลธรรม กฎหมาย หรืองานตามที่ได้รับมอบหมาย ในการสร้างสังคมที่น่าอยู่ พลเมืองในสังคมทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและสังคมออนไลน์จึงต้องคำนึงถึงความสามารถในการรับผิดชอบต่อการกระทำและคำพูดของตนเองอยู่เสมอ
Know more - rights สิทธิ
ความสามารถในการเป็น การมี หรือการกระทำใด ๆ โดยชอบด้วยศีลธรรมหรือชอบด้วยกฎหมาย ซึ่งในการปกครองแบบประชาธิปไตย ประชาชนจะได้รับการรับรองสิทธิโดยรัฐธรรมนูญ ในการดำเนินชีวิตในสังคม สิทธิของแต่ละคนอาจมีการซ้อนทับหรือขัดแย้งกันได้เป็นเรื่องปกติ พลเมืองจึงควรเรียนรู้ขอบเขตของสิทธิของตนเองและผู้อื่น การใช้เสรีภาพโดยไม่ละเมิดสิทธิของผู้อื่น และวิธีการจัดการเมื่อสิทธิของเราถูกละเมิดโดยผู้อื่น ทั้งโดยตั้งใจและไม่ตั้งใจ ทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและบนโลกออนไลน์
Know more
- S
- social networking service (SNS) บริการเครือข่ายสังคมออนไลน์
รูปแบบของแพลตฟอร์มเครือข่ายสังคมออนไลน์ซึ่งคนใช้เพื่อสร้างเครือข่ายสังคมและความสัมพันธ์ทางสังคมกับคนอื่นซึ่งมีกิจกรรม ความสนใจ ภูมิหลังคล้ายกัน หรือมีความสัมพันธ์ในชีวิตจริง
Know more - surveillance การเฝ้าระวัง การตรวจตรา
การสอดส่องพฤติกรรม กิจกรรม หรือข้อมูล เพื่อจุดประสงค์ในการรวบรวม โน้มน้าว จัดการ หรือชี้นำ อาจรวมไปถึงการสังเกตการณ์จากระยะไกลผ่านอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ เช่น กล้องวงจรปิด (CCTV) หรือการส่งข้อมูลทางอิเล็กทรอนิกส์หรืออินเตอร์เน็ต หรืออาจหมายความถึงการสอดส่องอย่างธรรมดา เช่นการใช้คนสืบข่าว หรือการแทรกแซงระบบไปรษณีย์ เป็นต้น
Know more - social distance ระยะห่างทางสังคม
ระยะระหว่างบุคคลหรือกลุ่มทางสังคม กินความรวมถึงมิติทางชนชั้น ชาติพันธุ์ เพศสภาพ หรือเพศวิถี ในบริบทของโลกยุคโควิด-19 เป็นต้นมา คำนี้ถูกใช้ในการกำหนดระยะห่างระหว่างบุคคลเพื่อลดอัตราการแพร่เชื้อไวรัส การใช้มาตรการรักษาระยะห่างทางสังคมมีส่วนทำให้คในสังคมต้องพึ่งพาอุปกรณ์ดิจิทัลและโลกออนไลน์ในชีวิตประจำวันมากขึ้น ทั้งการสื่อสาร การเรียน การทำงาน และการซื้อขายจ่ายเงิน
Know more - subscription การบอกรับเป็นสมาชิก
การตกลงหรือจ่ายเงินล่วงหน้าเพื่อรับสินค้าหรือบริการ มักเกิดขึ้นเป็นประจำในช่วงเวลาหนึ่ง ๆ ตามที่กำหนด ถูกนำมาใช้เป็นรูปแบบธุรกิจ (business model) เรียกว่า รูปแบบธุรกิจบอกรับเป็นสมาชิก (subscription business model) เริ่มจากวงการวารสารและสิ่งพิมพ์ และปัจจุบันเข้าสู่โลกออนไลน์โดยมักใช้กับธุรกิจอีคอมเมิร์ซ รวมไปถึงโซเชียลมีเดียต่าง ๆ
Know more - smartphone สมาร์ตโฟน โทรศัพท์อัจฉริยะ
อุปกรณ์พกพาซึ่งรวมฟังก์ชั่นการใช้งานของโทรศัพท์มือถือเข้ากับสมรรถนะของคอมพิวเตอร์ที่มีความก้าวหน้า มักมีจอแบบสัมผัส ทำให้ผู้ใช้งานใช้งานแอปพลิเคชั่นได้หลากหลาย เช่น ท่องเว็บไซต์ อีเมล์ ใช้งานโซเชียลมีเดีย เข้าถึงสื่อสตรีมมิ่งต่าง ๆ มักมีกล้องถ่ายรูป GPS หรืออุปกรณ์อื่น ๆ ติดตั้งมาด้วย ทำให้ผู้ใช้งานสามารถผลิตสื่อและข้อมูลดิจิทัลเข้าสู่โลกออนไลน์ได้ทันที
Know more - social movement การเคลื่อนไหวทางสังคม
ความพยายามจัดการอย่างหลวม ๆ ของกลุ่มคนหมู่มากเพื่อบรรลุเป้าหมายเฉพาะบางอย่าง โดยปกติแล้วเป็นเป้าหมายทางสังคมหรือทางการเมือง เพื่อการเปลี่ยนแปลงสังคม หรือต่อต้านทางสังคม หรือลบล้างการกระทำทางสังคม
Know more - social network โซเชียลเน็ตเวิร์ค เครือข่ายสังคม
โครงสร้างสังคมซึ่งสร้างขึ้นจากตัวแสดงทางสังคม ทั้งที่เป็นบุคคลและองค์กร มีเครือข่ายโยงใยกัน เป็นมุมมองซึ่งศาสตร์ในทางสังคมวิทยาใช้ในการวิเคราะห์องค์ประกอบทางสังคมต่าง ๆ
Know more - social media โซเชียลมีเดีย สื่อสังคมออนไลน์
เทคโนโลยีปฏิสัมพันธ์ (interactive) ที่ช่วยให้สร้าง แชร์ แสดงเนื้อหา (contents) ความคิดริเริ่ม (ideas) ความสนใจ (interests) และการแสดงออกในรูปแบบอื่น ๆ ผ่านชุมชนเสมือนและเครือข่ายต่าง ๆ เป็นสื่อซึ่งมีส่วนร่วมได้ผ่านการมีปฏิสัมพันธ์
Know more - spying การสืบ การสอดแนม
การกระทำเพื่อได้มาซึ่งความลับหรือข้อมูลที่ไม่เปิดเผย ส่วนใหญ่ถือเป็นอาชญากรรมเพราะเป็นการล่วงล้ำสิทธิในความเป็นส่วนตัวของผู้อื่น แต่ในบางครั้งการสืบและสอดแนมก็อาจก็ถูกใช้โดยเจ้าหน้าที่หรือผู้รับผิดชอบในการรักษากฎหมายหรือปราบปรามอาชญากรรมได้เช่นกัน
Know more - screen time management การบริหารเวลาหน้าจอ การบริหารเวลาบนโลกดิจิทัล
กระบวนการจัดการ วางแผน และควบคุมการแบ่งเวลาทำกิจกรรมทางออนไลน์อย่างมีสติ โดยมีจุดประสงค์เพื่อสร้างสมดุลระหว่างชีวิตบนโลกออนไลน์และชีวิตทางสังคมออฟไลน์ ทั้งด้านการทำงาน ชีวิตทางสังคม ครอบครัว งานอดิเรก ความสนใจ และภารกิจที่ต้องทำ ซึ่งมีส่วนสำคัญในการสร้างสมดุลระหว่างชีวิตและการทำงาน (work-life balance) โดยอาจทำได้หลายวิธี เช่น การลำดับความสำคัญ (setting priorities) การกำหนดเป้าหมาย (setting
Know more - stalker ผู้มีพฤติกรรมสะกดรอยติดตาม
ผู้มีพฤติกรรมสะกดรอยติดตามบุคคลอย่างหมกมุ่น ด้วยความสนใจที่มากจนเกินพอดีและไม่เป็นที่ต้องการ จนถึงจุดที่เป็นการคุกคามบุคคล ผู้มีพฤติกรรมสะกดรอยติดตามอาจทำกิจกรรมทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและบนโลกออนไลน์ ซึ่งเป็นการละเมิดสิทธิในความเป็นส่วนตัวของผู้อื่น
Know more - stalking การแอบติดตาม การแอบสะกดรอย
พฤติกรรมการแอบติดตามบุคคลอย่างหมกมุ่น ด้วยความสนใจที่มากจนเกินพอดีและไม่เป็นที่ต้องการ จนถึงจุดที่เป็นการคุกคาม อาจเกิดขึ้นได้ทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและบนโลกออนไลน์ ซึ่งอาจนำไปสู่พฤติกรรมไม่พึงประสงค์และอาชญากรรมอื่น ๆ ได้ การแอบติดตามเป็นพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมเนื่องจากเป็นการละเมิดสิทธิในความเป็นส่วนตัวของผู้อื่น
Know more
- T
- transparency ความโปร่งใส
คุณสมบัติที่ให้แสงผ่านได้ ถูกนำมาใช้อธิบายคุณสมบัติของบุคคลหรือองค์กรที่เปิดให้มีการเข้าถึงหรือตรวจสอบการกระทำต่าง ๆ ได้ คำนี้สามารถใช้อธิบายความเปิดกว้าง การสื่อสาร หรือความรับผิดชอบ (accountability) ด้วยก็ได้ เป็นหนึ่งในคุณสมบัติที่หน่วยงานภาครัฐต้องมี และเป็นหนึ่งในหลักการธรรมาภิบาล
Know more - terms & condition ข้อกำหนดและเงื่อนไข
หรือ เงื่อนไขในการบริการ (terms of service) คือข้อตกลงทางกฎหมายระหว่างผู้ให้บริการและผู้มีความประสงค์ใช้บริการ ซึ่งต้องตกลงยอมรับข้อผูกมัดตามเงื่อนไขเพื่อรับการบริการ
Know more - time management การบริหารเวลา
กระบวนการจัดการ วางแผน และควบคุมการแบ่งเวลาทำกิจกรรมต่าง ๆ อย่างมีสติ โดยมีจุดประสงค์เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ ความเชี่ยวชาญ หรือผลผลิต การแบ่งเวลาโดยทั่วไปเกี่ยวข้องกับการทำงาน ชีวิตทางสังคม ครอบครัว งานอดิเรก ความสนใจ และภารกิจที่ต้องทำและมีส่วนสำคัญในการสร้างสมดุลระหว่างชีวิตและการทำงาน (work-life balance) การบริหารเวลาอาจทำได้หลายวิธี เช่น การลำดับความสำคัญ (setting
Know more - toleration ขันติ ความอดทนอดลั้น
การยอมรับ อนุญาต หรือปล่อยให้การกระทำ ความคิด สิ่งของ หรือคนที่เราไม่เห็นด้วยหรือไม่ชอบให้มีพื้นที่อยู่ร่วมกับเราในสังคมได้ ความอดทนอดกลั้นเป็นเรื่องของทัศนคติที่มักต้องอาศัยประสบการณ์และการฝึกฝน ในสังคมที่ประกอบด้วยแตกต่างหลากหลาย (โดยเฉพาะในสังคมออนไลน์) เรามักต้องพบเจอกับพฤติกรรมหรือความคิดหรือบุคคลที่เราไม่เห็นด้วยหรือไม่ชอบอยู่เสมอ ซึ่งความอดทนอดกลั้นจะช่วยลดความกระทบกระทั่งและความขัดแย้งได้
Know more
- U
- user-created self profiles โปรไฟล์ที่ผู้ใช้งานสร้างขึ้นเอง
โปรไฟล์ (ประวัติย่อ หมายถึงข้อมูลที่เกี่ยวกับตัวผู้ใช้งาน) ซึ่งผู้ใช้งานใส่ข้อมูลเอง ประกอบด้วยข้อมูลสำคัญซึ่งใช้ระบุตัวตนบุคคลได้ เช่น ชื่อ อายุ รูปถ่าย ลักษณะเฉพาะบุคคล เช่น ความรู้ ความเชี่ยวชาญ มักเป็นส่วนประกอบของโซเชียลมีเดีย เช่น เฟซบุ๊ก อินสตาแกรม ลิงก์อิน เป็นต้น
Know more - user-generated content เนื้อหาที่สร้างโดยผู้ใช้งานแพลตฟอร์ม/แบรนด์
สาระหรือเนื้อหา เช่น ข้อความ ภาพ วิดิโอ เรื่องเล่า เสียง ซึ่งโพสบนแพลตฟอร์มรวบรวมข้อมูลออนไลน์โดยผู้ใช้งาน เช่น โซเชียลมีเดีย ฟอรัม วิกิ เป็นต้น
Know more
- V
- viral content ไวรัลคอนเท้นต์
วัตถุหรือรูปแบบที่สามารถแพร่ขยายหรือสามารถเปลี่ยนวัตถุต่าง ๆ ให้เป็นสำเนาของตัวเองได้ในรูปแบบของไวรัส ในบริบทของสื่อ หมายถึงเนื้อหาที่เป็นกระแสในวงกว้าง โดยมีผู้ชมเป็นพาหะที่พาให้เนื้อหาแพร่ขยายออกไปเหมือนการแพร่เชื้อของไวรัส ตัวอย่างของคอนเทนต์ไวรัล เช่น มีม (meme)
Know more - verbal abuse / verbal violence การละเมิดทางวาจา การทำร้ายด้วยคำพูด ความรุนแรงทางวาจา
รูปแบบของการปฏิบัติในทางที่ผิดด้านอารมณ์ความรู้สึกโดยวาจา กิริยาท่าทาง หรือด้วยภาษาเขียนต่อคนที่เป็นเป้าหมาย เพื่อให้เกิดความรู้สึกต้อยต่ำ โง่เขลา ลดทอนคุณค่าความเป็นมนุษย์ ซึ่งต่างจากการทะเลาะกันโดยปกติซึ่งจบลงแล้วไม่ก่อให้เกิดความรู้สึกทางลบต่อตัวตน
Know more - violence ความรุนแรง
พฤติกรรมการใช้กำลังทางกายเพื่อทำอันตราย ทำร้าย ทำให้เจ็บปวด ฆ่า ทำลาย ซึ่งบุคคล สัตว์ หรือสิ่งของ
Know more - virtual network เครือข่ายเสมือนจริง
ส่วนประกอบที่เป็นซอฟต์แวร์ ทำหน้าที่บริหารจัดการทรัพยากรทางเครือข่ายร่วมกัน
Know more - virtual community ชุมชนเสมือนจริง
เครือข่ายสังคมของบุคคลที่เชื่อมต่อผ่านสื่อสังคมออนไลน์ (social media) อาจมีลักษณะข้ามผ่านขอบเขตทางภูมิศาสตร์หรือทางการเมืองเพื่อแสวงหาผลประโยชน์ ความสนใจ หรือเป้าหมายร่วมกัน รูปแบบที่แพร่หลายคือสังคมออนไลน์ที่ปฏิบัติการภายใต้บริการเครือข่ายสังคม (social networking service) เช่น Facebook, Youtube, WhatsApp, Instagram, TikTok, Reddit, Snapchat, Twitter, Pinterest,
Know more - virtue signalling การแสดงออกว่าเป็นคนดี
ความพยายามในการแสดงให้ผู้อื่นเห็นว่าเป็นคนดี โดยแสดงความคิดเห็นในทางที่รู้อยู่แล้วว่ากลุ่มเป้าหมายจะยอมรับ อาจเป็นการแสดงความรังเกียจหรือนิยมชมชอบความคิดทางการเมืองหรือเรื่องทางวัฒนธรรมบางอย่าง การใช้คำดังกล่าวมีนัยยะว่าความเป็น “คนดี” ที่แสดงออกมานั้นมีลักษณะฟูมฟายมากจนเกินเหตุหรือไม่จริงใจ โดยมากมักใช้ในบริบทของโลกออนไลน์ แต่ก็สามารถเกิดขึ้นในโลกแห่งความเป็นจริงได้เช่นกัน
Know more - violation การฝ่าฝืน การละเมิด
การละเมิด ฝ่าฝืน หรือไม่สามารถปฏิบัติตามกฎ กฎหมาย ระเบียบ ข้อตกลง หลักการ หรือสิ่งควรเคารพ การละเมิดอาจเกิดขึ้นได้ทั้งในโลกแห่งความเป็นจริงและบนโลกออนไลน์ ทั้งโดยตั้งใจและไม่ตั้งใจ แต่เมื่อเกิดขึ้นย่อมส่งผลกระทบในทางลบต่อผู้อื่นเสมอไม่มากก็น้อย พลเมืองดิจิทัลจึงควรมีความตระหนักถึงจิตใจของผู้อื่นที่อยู่ร่วมกันในสังคม ซึ่งอาจมีความคิดเห็น ทัศนคติ รสนิยม ความคิด ความเชื่อที่ต่างจากเรา แต่มีสิทธิและเสรีภาพในฐานะพลเมืองที่เสมอภาคเท่าเทียมกันกับเรา เพื่อหลีกเลี่ยงความขัดแย้งโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์
Know more - virtual reality (VR) ความเป็นจริงเสมือน
การจำลองเหมือนจริงโดยใช้เทคโนโลยีสามมิติ (3D) แสดงผลใกล้ตา (near-eye displays) และการติดตามการเคลื่อนไหวร่างกาย (pose tracking) ที่ก่อให้เกิดประสบการณ์เหมือนจริง (immersive experience) มักใช้เพื่อความบันเทิง เช่น วิดิโอเกมส์ เพื่อการศึกษา เช่น การจำลองการบิน การฝึกทางทหาร การจำลองการผ่าตัด หรือเพื่อธุรกิจ
Know more - virtual classroom ห้องเรียนเสมือนจริง
การเรียนการสอนผ่านระบบเครือข่ายคอมพิวเตอร์โดยใช้ช่องทางระบบการสื่อสารและอินเตอร์เน็ต โดยออกแบบกระบวนการสอนให้มีลักษณะคล้ายห้องเรียนซึ่งผู้เรียนและผู้สอนมีปฏิสัมพันธ์กัน มีบรรยากาศเสมือนพบกันจริง ห้องเรียนเสมือนจริงจึงช่วยลดข้อจำกัดด้านเวลาและสถานที่ในการเรียนการสอนได้ แต่ก็มีเงื่อนไขด้านต้นทุนของเทคโนโลยีที่อาจมีเพิ่มขึ้น และต้องอาศัยทักษะการใช้งานอุปกรณ์ของทั้งผู้สอนและผู้เรียนเพื่อจัดการเรียนการสอนให้ได้มีประสิทธิภาพ ห้องเรียนเสมือนจริงมีแนวโน้มที่จะกลายเป็นรูปแบบการเรียนการสอนหลักมากขึ้น ทั้งการศึกษาทางไกล (distance learning) การเรียนรู้ตลอดชีวิต (lifelong learning) และการเพิ่มทักษะ/เรียนรู้ทักษะใหม่ของคนวัยทำงาน (Upskill/Reskill)
Know more
- W
- woke การตื่นรู้ทางสังคม ภาวะตาสว่าง
มีต้นกำเนิดจากภาษาอังกฤษท้องถิ่นของชาวแอฟริกันอเมริกัน หมายถึงความตื่นตัวต่ออคติและการกดขี่ทางสีผิว ซึ่งต่อมาได้ขยายความหมายกว้างขึ้น รวมไปถึงการตระหนักต่อความไม่เท่าเทียมทางสังคมอื่น ๆ เช่น อคติทางเชื้อชาติ การเหยียดเพศ การปฏิเสธสิทธิของเพศหลากหลาย เป็นต้น คำว่า Woke ยังถูกใช้เป็นคำแสดงอัตลักษณ์ทางการเมืองของฝ่ายซ้ายในสหรัฐอเมริกา
Know more - whitewash การฟอกขาว
1. การทำเรื่องผิดให้กลายเป็นถูกโดยปกปิดความจริง 2. การรับเอาค่านิยมของคนผิวขาวมาใช้นอกบริบท
Know more - work from home (WFH) การทำงานจากบ้าน
เรียกอีกอย่างว่า การทำงานทางไกล (remote work) คือลักษณะการทำงานจากที่ซึ่งไม่ใช่สำนักงาน (ออฟฟิศ) โดยอาจเป็นที่บ้านหรือที่อื่นก็ได้ การทำงานทางไกลเกิดขึ้นตั้งแต่ราวปี 2000 เมื่อเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้อง เช่น อินเทอร์เน็ต (internet) คลาวด์ (cloud) ซอฟแวร์ที่ใช้งานร่วมกัน (collaborative software) การประชุมทางภาพ (video
Know more - well-being สุขภาวะ
สุขภาวะ สภาวะที่มีความสบาย แข็งแรงสดใส มีความสุข อาจหมายความได้ทั้งสุขภาวะทางร่างายและทางจิตใจ สุขภาวะที่ดี คือเป้าหมายในการมีชีวิตในสังคม และการอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคม ทั้งในชีวิตจริงและบนโลกออนไลน์
Know more